Avusturya-Macaristan İmparatorluğu

Avusturya-Macaristan
Österreichisch-Ungarische Monarchie (Österreich-Ungarn) (Almanca)
Osztrák–Magyar Monarchia (Macarca)
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Avusturya-Macaristan Österreichisch-Ungarische Monarchie (Österreich-Ungarn) (Almanca) ; Osztrák–Magyar Monarchia (Macarca); Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
1867-1918
	Arma (1915-1918) (ayrıca bakınız Avusturya-Macaristan bayrakları)
	Slogan; Indivisibiliter ac Inseparabiliter; "Bölünmez ve Ayrılmaz"
	Millî marş; Gott erhalte Franz den Kaiser; "Tanrı Kayzer Franz'ı Korusun";
	1913 yılında Avusturya-Macaristan
Başkent	Viyana, Budapeşte
Yaygın dil(ler)	Resmi diller:; Almanca, Macarca; Resmî olmayan azınlık dilleri: ; Çekçe, Lehçe, Sırp-Hırvatça, Ukraynaca, Rumence, Slovakça, Slovence, İtalyanca;
Hükûmet	Anayasal monarşilerin hükümdar birliği
Hükümdar (İmparator, Kral)
• 1867–1916
• 1867–1916	I. Franz Joseph
• 1916–1918	I. Karl
Yasama organı	Reichsrat, Diet
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	1867
• Prusya ile savaş	14 Haziran - 23 Ağustos 1866
• 1867 Uzlaşması	1 Mart 1867
• Bosna Hersek'in ilhakı	6 Ekim 1908
• I. Dünya Savaşı	28 Temmuz 1914 – 3 Kasım 1918
• Çözülme	29 Ekim 1918
• Dağılışı	1918
Yüzölçümü
• Toplam	676.615 km2
Nüfus
• Sayılan	52.800.000
Para birimi	Gulden (1867–1892); Kron (1892-1918)
Öncüller	Ardıllar
	Avusturya İmparatorluğu
Birinci Avusturya Cumhuriyeti
Macaristan Krallığı (1920-1946)
Birinci Çekoslovak Cumhuriyeti
	1) St. Germain Antlaşması 10 Eylül 1919'da imzalandı, Triyanon Antlaşması 4 Haziran 1920'de imzalandı.^cSadece ticari bayrak. Devletin ortak bir millî bayrağı yerine Avusturya ve Macaristan'ın kendi ayrı millî bayrakları vardı.; ^a a. Avusturya İmparatorluğu kanadı. ^b b. Macaristan Krallığı kanadı.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Orta Avrupa'da hüküm sürmüş ve I. Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılmış bir imparatorluktur. Bu imparatorluğu oluşturan Avusturya İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı aslında içişlerinde bağımsız iki ayrı ülkeydi fakat dışişleri açısından, Avrupa'nın birçok ülkesinde hüküm süren Habsburg Hanedanı'na mensup tek bir Habsburg imparatoru tarafından yönetilmekteydi. Resmî para birimi Kron'du.

Devletin tarihi

İmparatorluktan önce

Habsburgların Avusturya'daki egemenliği 1282 yılına kadar uzanır. 1806 yılına kadar Avusturya bölgesi Kutsal Roma Cermen İmparatorluğunun bir parçasıydı ve Arşidüklük olarak kabul ediliyordu. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun etkinliği azaldıkça Avusturya arşidükleri bağımsız olarak hareket etmeye başladılar. 1806 yılında, Arşidük Franz kendini imparator (kayzer) ilan etti (Avusturya İmparatorluğu).

1866'da Prusya-Avusturya Savaşı yenilgisi ve Alman Konfederasyonunun dağılmasından sonra prestijini kaybeden Avusturya İmparatorluğu kesin olarak mutlakiyetçiliği terk etti ve anayasal parlamenter bir hükûmet kuruldu. Bununla birlikte, yıkılan monarşinin bütününü kapsayacak, içinde tüm ulusların eşitlik ve özerkliğe sahip olacağı gerçek bir federasyon kurulacağı yerde; Macarlar'ın baskısı sonucunda, bir uzlaşma olarak 1867'de bir ikili monarşi kuruldu. Yeni devletin resmi adı Avusturya-Macaristan İmparatorluğu idi. İkili monarşi, her iki kanadını ayrı parlamentoları olan anayasal monarşiler olarak örgütledi. Hükümdar, ordu ve dış politika her ikisi için ortaktı. Diğer konularda her biri bağımsızdı. Monarşinin batıdaki parçası Avusturya'da çeşitli uluslar daha geniş özgürlüklerden yararlandılar Oy hakkı giderek yaygınlaştı.

Ancak uluslar sorunu sürüyordu. 1875 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli yerlerinde ve Bosna-Hersek'te ayaklanmalar oldu. Buna bağlı olarak Rusya Osmanlılara savaş açtı ve Osmanlıları yenerek onların Avrupa'daki güçlerine son verecek olan barış antlaşmasını kabul ettirdi. 1878 Berlin Kongresi Bosna-Hersek'i Avusturya-Macaristan'ın işgal etmesine ve yönetmesine karar verdi. Bundan sonra Avusturya-Macaristan'ın Balkanlar'daki istekleri Rusya ve Sırbistan'ın istekleri ile çelişkili bir durum aldı.^[3] Otuz yıl sonra 1908'de Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek'i resmen topraklarına kattı. Bu arada 1879'da Avusturya-Macaristan, Almanya ile bağlaşıklık antlaşması imzaladı. 1882'de İtalya'nın da katılması ile genişleyen bu antlaşma Rusya'ya karşı idi. Bu bağlaşıklık Avusturya-Macaristan monarşisindeki çeşitli uluslar üzerinde farklı bir etki yaptı. Almanlar ve Macarlar ittifakı desteklerken; Slav uluslar, özellikle Çekler ve Güney Slavlar 1908'de Bosna-Hersek'in ülkeye katılmasından da rahatsız oldular. O sıralarda Sırbistan Krallığı oldukça güçlü bir duruma gelmişti ve Avusturya-Macaristan'daki Güney Slavların üzerinde etkili oluyordu.^[4]

I. Dünya Savaşı

28 Haziran 1914'te Avusturya veliahtı Franz Ferdinand, Bosna'nın başkenti Saraybosna'da bir Sırp milliyetçisi tarafından suikasta uğrayarak öldürüldü. Beş hafta sonra Avrupa kendisini I. Dünya Savaşı'nın içinde buldu.^[4]

Doğu Cephesi

Savaşın hemen başında Ruslar, devletin Galiçya bölgesini ele geçirdi. Ama 1915 ve 1916 yıllarında, Alman, Osmanlı ve Bulgar desteğiyle bu bölge geri alındı.

İtalya Cephesi

1914-1917 yılları arasında, iki devlet karşılıklı olarak birbirine saldırdı. Ancak, iki devletin de hiçbir kazancı olmadı. Üstüne üstlük, fazla miktarda asker kaybı yaşadılar. 1917 yılında Alman desteğinin gelmesi, Avusturyalıların cephede üstün gelmesini sağladı. Ancak 1918 yılında, İtalyanların sert saldırıları nedeniyle, Avusturya kazandığı toprakları iade etmesine neden oldu.

Dağılış

İtilaf Devletleri ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu arasında, 3 Kasım 1918 tarihinde Villa Giusti Antlaşması ile ateşkes sağlanmıştı. İmzalayanlar: Pietro Badoglio ve Viktor Weber Edler von Webenau. 11 Kasım 1918 tarihinde de Almanya ile yapılan Rethondes Antlaşması ile Batı Cephesi'nde silahlar susmuştur. Aynı sıralarda Habsburg Hanedanı tahttan çekilmiş ve 12 Kasım 1918 tarihinde Viyana'da oluşturulan Geçici Ulusal Meclis, Avusturya'da cumhuriyet ilan etmiştir. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu böylece Avusturya ve Macaristan olmak üzere bağımsız cumhuriyetler haline gelmiştir.

Villa Giusti Antlaşması, bir ateşkes antlaşmasıdır. I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Avusturya ile İtilaf Devletleri arasındaki antlaşma ise St. Germain Antlaşması'dır.^[5] Antlaşma 10 Eylül 1919 tarihinde imzalanmıştır.^[6]^[7]

Nüfus ve konuşulan diller

Diller

Dil	Salt	Yüzde
Almanca	12.006.521	%23,36
Macarca	10.056.315	%19,57
Çekçe	6.442.133	%12,54
Lehçe	4.976.804	%9,68
Sırp-Hırvatça	4.380.891	%8,52
Ukraynaca	3.997.831	%7,78
Rumence	3.224.147	%6,27
Slovakça	1.967.970	%3,83
Slovence	1.255.620	%2,44
İtalyanca	768.422	%1,50
diğer	2.313.569	%4,51
Toplam	51.390.223	%100,00

Avusturya'daki Diller

Eyâlet	En çok konuşulan dil	diğer diller
Bohemya	Çekçe (%63,2)	Almanca (%36,8)
Dalmaçya	Hırvatça (%96,2)	İtalyanca (%2,8)
Galiçya	Lehçe (%58,6)	Ukraynaca (%40,2)
Aşağı Avusturya	Almanca (%95,9)	Çekçe (%3,80)
Yukarı Avusturya	Almanca (%99,7)
Bukovina	Ukraynaca (%38,4)	Rumence (%34,4), Almanca (%21,2), Lehçe (%4,6)
Karintiya	Almanca (%78,6)	Slovence (%21,2)
Krayn	Slovence (%94,4)	Almanca (%5,4)
Salzburg	Almanca (%99,7)
Silezya	Almanca (%43,9)	Lehçe (%31,7), Çekçe (%24,3)
Steiermark	Almanca (%70,5)	Slovence (%29,4)
Moravya	Çekçe (%71,8)	Almanca (%27,6)
Tirol	Almanca (%57,3)	İtalyanca (%42,1)
Küstenland	Slovence (%37,3)	İtalyanca (%34,5), Hırvatça (%24,4), Almanca (%2,5)
Vorarlberg	Almanca (%95,4)	İtalyanca (%4,4)

Din haritası (Andrees Allgemeiner Handatlas)

Dinler

Din/Mezhep	Avusturya-Macaristan	Avusturya	Macaristan	Bosna-Hersek
Katolikler	%76,6	%90,9	%61,8	%22,9
Protestanlık	%8,9	%2,1	%19	%0
Sırp Ortodoksları	%8,7	%2,3	%14,3	%43,5
Yahudilik	%4,4	%4,7	%4,9	%0,6
İslam	%1,3	%0	%0	%32,7

Eyâletler

**Avusturya-Macaristan**
1. Bohemya, 2. Bukovina, 3. Karintiya, 4. Krayn, 5. Dalmaçya, 6. Galiçya, 7. Küstenland, 8. Aşağı Avusturya, 9. Moravya, 10. Salzburg, 11. Silezya, 12. Steiermark, 13. Tirol, 14. Yukarı Avusturya, 15. Vorarlberg; 16. Macaristan Krallığı, 17. Hırvatistan ve Slovenya Krallığı; 18. Bosna-Hersek

Cisleytanya 1910
Eyâlet	Başkent	Yüzölçümü (km²)	Nüfus
Bohemya Kraliyeti	Prag (224.000)	51.948	6.769.000
Dalmaçya Kraliyeti	Zara/Zadar (14.000)	12.833	646.000
Galiçya ve Lodomerya Kraliyeti	Lemberg (206.000)	78.493	8.025.000
Aşağı Avusturya Arşidukalığı	Viyana (2.031.000)	19.822	3.532.000
Yukarı Avusturya Arşidukalığı	Linz (71.000)	11.981	853.000
Bukovina Dukalığı	Czernowitz (87.000)	10.442	800.000
Karintiya Dukalığı	Klagenfurt (29.000)	10.327	396.000
Krayn Dukalığı	Laibach (47.000)	9.955	526.000
Salzburg Dukalığı	Salzburg (36.000)	7.153	215.000
Yukarı ve Aşağı Silezya Dukalığı	Troppau (31.000)	5.147	757.000
Steiermark Dukalığı	Graz (152.000)	22.426	1.444.000
Moravya Margravyası	Brünn (126.000)	22.222	2.622.000
Tirol Prens Kontluğu	Innsbruck (53.000)	26.683	946.000
Küstenland	Trieste (161.000)	7.969	895.000
Vorarlberg	Bregenz (9.000)	2.601	145.000

Transleytanya 1910
Eyâlet	Başkent	Yüzölçümü (km²)	Nüfus
Macaristan Krallığı	Budapeşte (882.000)	282.297	18.265.000
Hırvatistan ve Slovenya Krallığı	Zagreb (80.000)	42.534	2.622.000
Fiume	Fiume (39.000)	21	48.800

Birlikte Yönetim 1910
Eyâlet	Başkent	Yüzölçümü (km²)	Nüfus
Bosna-Hersek	Saraybosna (52.000)	51.082	1.932.000

Kaynakça

^ Citype – Internet – Portal Betriebsges.m.b.H. "Austro-Hungarian Empire k.u.k. Monarchy dual-monarchic Habsburg Emperors of Austria". Wien-vienna.com. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2011.
^ Fisher, Gilman. The Essentials of Geography for School Year 1888–1889, p. 47. New England Publishing Company (Boston), 1888. Erişim tarihi; 20 Ağustos 2014.
^ "Austria". Britannica. 13 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2012.
^ ^a ^b Büyük Ansiklopedi, Milliyet, 1990. Cilt 2. Sayfa 512.
^ Stangl, Andrea. "The successor states to the Austro-Hungarian Monarchy". habsburger.net. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
^ "Trianon, Treaty of". The Columbia Encyclopedia. 2012. 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2016.
^ Tucker, Spencer; Priscilla Mary Roberts (2005). Encyclopedia of World War I (1 bas.). ABC-CLIO. s. 1183. ISBN 978-1-851-09420-2. 14 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020. Virtually the entire population of what remained of Hungary regarded the Treaty of Trianon as manifestly unfair, and agitation for revision began immediately.

[wien-vienna-1] Citype – Internet – Portal Betriebsges.m.b.H. "Austro-Hungarian Empire k.u.k. Monarchy dual-monarchic Habsburg Emperors of Austria". Wien-vienna.com. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2011.

[2] Fisher, Gilman. The Essentials of Geography for School Year 1888–1889, p. 47. New England Publishing Company (Boston), 1888. Erişim tarihi; 20 Ağustos 2014.

[B-3] "Austria". Britannica. 13 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2012.

[MBAC131-4] Büyük Ansiklopedi, Milliyet, 1990. Cilt 2. Sayfa 512.

[successorStates-5] Stangl, Andrea. "The successor states to the Austro-Hungarian Monarchy". habsburger.net. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.

[Columbia-6] "Trianon, Treaty of". The Columbia Encyclopedia. 2012. 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2016.

[encyclopedia_of_ww1-7] Tucker, Spencer; Priscilla Mary Roberts (2005). Encyclopedia of World War I (1 bas.). ABC-CLIO. s. 1183. ISBN 978-1-851-09420-2. 14 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020. Virtually the entire population of what remained of Hungary regarded the Treaty of Trianon as manifestly unfair, and agitation for revision began immediately.

a

b

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]