Vikipedi

Iron Maiden

İngiliz heavy metal grubu

Başlığın diğer anlamları için Iron Maiden (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Iron Maiden, 1975 yılında Londra'da kurulmuş bir İngiliz heavy metal grubudur. Grup basçı Steve Harris tarafından kurulmuştur. Bugüne kadar 16 stüdyo albümü, 11 canlı albüm, 4 EP ve 7 derleme albüm olmak üzere toplamda 38 albüm yayımlayan grubun, toplam albüm satışları kesin olarak bilinmemekle birlikte bu sayının 100 milyonun üzerinde olduğu düşünülmektedir.[1][2][3]

Iron Maiden
Iron Maiden, Somewhere Back in Time World Tour'da sahnede. (2008). Soldan sağa: Adrian Smith, Steve Harris, Dave Murray, Janick Gers.
Genel bilgiler
Başladığı yerLeyton, Londra, İngiltere Birleşik Krallık
TarzlarHeavy metal
Etkin yıllar1975-günümüze
Müzik şirketiEMI
İlişkili hareketlerBlaze Bayley, ASAP, Wolfsbane, Paul Di'Anno, Urchin, The Untouchables, Psycho Motel, Lauren Harris, Samson, Trust, The Entire Population of Hackney
Resmî sitewww.ironmaiden.com
ÜyelerSteve Harris
Dave Murray
Adrian Smith
Bruce Dickinson
Nicko McBrain
Janick Gers
Michael Kenney
Eski üyelerPaul Day
Dennis Wilcock
Doug Sampson
Paul Di'Anno
Clive Burr
Dennis Stratton
Blaze Bayley

Grup çeşitli kadro değişikliklerinin ardından kendi adını taşıyan ilk albümü Iron Maiden'ı 1980 yılında çıkarmıştır. Solist Bruce Dickinson'ın gruba katılmasının ardından 1982 yılında yayımladıkları The Number of the Beast adlı albümleriyle Iron Maiden dünya çapında şöhrete erişmiş ve 1980'ler boyunca peş peşe çıkardıkları albümlerle büyük başarı kazanmıştır. 1993 yılında solist Dickinson gruptan ayrılmış ve yerine Blaze Bayley gelmiştir. Bu dönemde grubun albüm satışları belirgin şekilde düşmüştür. Dickinson ve 1989 yılında gruptan ayrılan gitarist Adrian Smith 1999'da kadroya yeniden dahil olmuşlardır. 2021'de yayınladıkları son stüdyo albümleri Senjutsu, Billboard 200'de üçüncü, on üç ülkede de birinci sıraya yükselmiştir.[4]

Grubun etkilendiği gruplardan bazıları Thin Lizzy, UFO, Deep Purple, Uriah Heep ve Wishbone Ash'tir. Iron Maiden, müzik kanalı MTV'nin "tüm zamanların en iyi heavy metal grupları" listesinde dördüncü sırada yer almıştır.[5]

Grubun tarihi

değiştir

Kuruluş yılları (1975-1978)

değiştir

Iron Maiden, Steve Harris tarafından 1975'in Noel günü kuruldu. İlk kadro basta Steve Harris, gitarlarda Dave Sullivan ve Terry Rance, davulda Ron Matthews ve vokalde de Paul Day'den oluşuyordu. Harris grubuna o sıralar seyrettiği Demir Maskeli Adam adlı filmin de etkisiyle orta çağda kullanılan tabuta benzeyen kafes şaklindeki bir işkence aletinin adını (Türkçe: Demir Bakire) vermişti.[6] Sonradan grubun ilk iki albümünde yer alacak olan "Iron Maiden", "Wrathchild", "Prowler", "Transylvania" ve "Purgatory" (o dönemdeki adıyla "Floating") gibi şarkıların ilk versiyonları bu dönemde Steve Harris tarafından yazılmışsa da başlangıçta grubun repertuvarının büyük bölümü Free, Thin Lizzy, Tucky Buzzard gibi grupların şarkılarından oluşuyordu.[7] Iron Maiden ilk konserini 1 Mayıs 1976 günü Londra'nın doğusundaki Poplar semtinde bir salonda verdi.[8]

Grup kişisel ve müzikal farklılıklardan ötürü uzun süre istikrarlı bir kadroya kavuşamadı. Kadrodaki ilk değişiklik 1976'da sahnede yeterince enerjik ve kendinden emin durmadığı gerekçesiyle solist Paul Day'in gruptan gönderilmesiyle yaşandı ve yerine Harris'in eski grubu Smiler'dan ayrılmış olan Dennis Wilcock geldi. Steve Harris, Dennis Wilcock'un tavsiyesiyle gruba üçüncü bir gitarist olarak Dave Murray'i dahil etmek istedi ancak bu durum grubun diğer iki gitaristi Dave Sullivan ve Tarry Rance tarafından hoş karşılanmadı. Sonunda Dave Murray grubun tek gitaristi olarak kadrodaki yerini aldı.[9] 1977'de gruba ikinci gitarist olarak o dönemde Bob Angelo sahne adını kullanan Bob Sawyer katıldı.[10] Ancak Dave Murray ile geçinemeyen yeni gitarist Murray'nin solist Wilcock ile arasının açılmasına neden oldu ve sonunda her iki gitarist de gruptan kovuldu.[11] Çift gitardan vazgeçen Steve Harris gruba bir klavyeci almaya karar vererek kadroya Tony Moore'u kattı. Ardından Ron Matthews'un bir konsere günler kala ayrılması üzerine davulcu Barry Purkis çok kısa bir süreliğine gruba katıldı. Bu kadronun Terry Wrapram'ın da gitarist olarak eşlik ettiği 1977'nin Kasım ayında verdiği tek konser son derece başarısız geçince Steve Harris solist Dennis Wilcock dışındaki herkesi gruptan kovdu.[12] Wilcock da çok geçmeden kendi grubunu kurmak için Iron Maiden'dan ayrıldı. Kadroyu yeniden inşa etmek durumunda kalan Steve Harris gitarist olarak en başından beri birinci tercihi olan Dave Murray'i geri çağırdı ve davulcu olarak da Smiler'dan tanıdığı Doug Sampson'ı gruba dahil etti.[13]

Paul Di'Anno dönemi (1978-1981)

değiştir
 
Grubun 1978 ve 1981 yılları arasında solistliğini yapan Paul Di'Anno

1978'in yaz ve sonbahar ayları boyunca sonradan grubun ilk iki albümünde yer alacak parçalar üzerinde çalışan Harris, Murray ve Sampson bir yandan da kalıcı bir solist arayışına girdi. 1978'in sonlarında grup Steve Harris'in bir arkadaşının önerisiyle Paul Di'Anno ile bir deneme provası yaptı ve Di'Anno grubun yeni solisti oldu.[14] Iron Maiden Paul Di'Anno ile ilk konserini Londra'daki Ruskin Arms adlı pub'da verdi.[15] Grup sonraki iki sene boyunca Londra'nın doğusunda art arda verdiği konserlerle hayran kitlesini giderek artırdı.[16] Ancak hâlen revaçta olan punk rock yüzünden plak şirketlerinin temsilcilerinin yeni grupları takip ettiği Londra'nın merkezindeki büyük salonlarda çalma imkânı bulamayan Iron Maiden müziğini daha geniş kitlelere ulaştırmak için bir demo kaydetmeye karar verdi. 200 sterline Cambridge'deki Spaceward stüdyosunu 24 saatliğine kiralayan grup 31 Aralık 1978 günü "Iron Maiden", "Invasion", "Prowler" ve "Strange World" adlı şarkılarından oluşan demoyu kaydetti.[17] Kaydedilen demoyu bir arkadaşı aracılığıyla edinen müzik menajeri Rod Smalwood, Steve Harris'e gruba menajerlik etmek için teklifte bulundu ve Harris de bu teklifi kabul etti. Smallwood büyük plak şirketlerinin dikkatini çekmek için Londra'nın merkezindeki Marquee kulübünde 19 Ekim 1979 günü bir konser ayarladı.[15][18] Konser sonrasında EMI plak şirketi grupla peşin 50.000 sterlin ve ilk üç albümün masrafları karşılığında beş albümlük bir anlaşma yaptı. 1979'un Kasım ayında grup Rock Hard Records adlı kendi bağımsız firmasından Cambridge'de kaydetmiş olduğu demodaki üç şarkıyı The Soundhouse Tapes adıyla EP olarak yayımladı. Postayla satışa sunulan 5.000 kopya birkaç hafta içinde tükendi. Grup EP'nin ikinci basımı için Virgin ve HMV gibi şirketlerden gelen teklifleri reddetti.[19]

1979 yılı boyunca bu gelişmeler yaşanırken grup bir yandan da ikinci bir gitarist arayışındaydı. Sırasıyla Paul Cairns, Paul Todd ve Tony Parsons kısa süreliğine grupta yer aldıysa da hiçbiri kalıcı olamadı.[20] 1979 sonlarında daha sonra grupta yer alacak olan Adrian Smith'e gruba katılması teklif edildi ama grubu Urchin ile yoluna devam etmek isteyen Smith teklifi reddetti. Grubun Melody Maker dergisine verdiği bir ilanı yanıtlayan Dennis Stratton bir deneme provasının ardından ikinci gitarist olarak gruba katıldı.[21] İlk albümün kayıtları öncesinde kadrodaki son değişim grubun yoğun konser trafiğini bünyesi kaldırmadığı için davulcu Doug Sampson'ın gönderilmesiyle yaşandı. Yerine Dennis Stratton'ın arkadaşı ve Samson grubunun eski davulcusu Clive Burr geldi.[15]

Iron Maiden ilk albümün kayıtlarına 1980 yılının Ocak ayında Londra'nın batısındaki Kingsway Stüdyoları'nda başladı. Şubat ayında "Running Free" isimli parça tekli olarak yayımlandı. Şarkının yayımlanmasının ardından aynı ay grup BBC'nin meşhur müzik programı Top of the Pops'a çıkmak için teklif aldı.[15] Playback yapmayı reddeden grup The Who'nun 1972'deki performansından beri programda canlı çalan ilk grup oldu.[22] Yine Şubat ayında yayımlanan ve dokuz farklı grubun parçalarından oluşan Metal for Muthas isimli bir toplama albümde Iron Maiden "Wrathchild" ve "Sanctuary" adlı şarkılarıyla yer aldı.[23]

 
Zamanla grupla anlaşmazlığa düşen Di'Anno, 1981 yılında gruptan gönderildi.

İlk albümün kayıt ve miksajının tamamlanmasının ardından grup Mart ayında Judas Priest'in dünya turnesinin Büyük Britanya ayağındaki 15 konserde ön grup olarak yer aldı.[24] Nihayet grubun ilk albümü Iron Maiden 11 Nisan 1980 günü piyasaya çıktı ve İngiltere listelerine 4. sıradan girdi. Albüm ilk haftasında 60.000 kopya satarak "gümüş albüm" statüsü kazandı.[15] Albümün ardından grup 45 konserlik ilk büyük Britanya turnesine çıktı. 15 Mayıs'ta başlayan turne 23 Ağustos'ta o dönemde Britanya'daki en büyük açıkhava etkinliği olan Reading Festivali'nde verilen konserle son buldu.[25] Reading Festivali'nin hemen ardından grup bu kez kıta Avrupasına kendini tanıtmak üzere KISS'in Avrupa turnesinde ön grup olarak yer aldı. Ağustos sonundan Ekim ayının ortalarına kadar süren turnede grup dokuz ülkede otuza yakın konser verdi.[26] Turne sırasında diğer grup üyeleri ve menajer Rod Smallwood ile arası giderek açılan Dennis Stratton turnenin ardından gruptan gönderildi.[27] Stratton'ın yerine Adrian Smith geldi.[28] Yeni albümün hazırlıklarından önce Kasım ayının sonlarında Iron Maiden yeni gitarist Adrian Smith ile son bir İngiltere turnesine çıktı.[29] Londra'nın Rainbow salonunda verilen turnenin son konserinde kaydedilen görüntüler 1981'in Mayıs ayında Live at the Rainbow adıyla video kaset olarak yayımlandı.[27]

İkinci albüm Killers'ın hazırlıkları 1980'in Aralık ayında başladı.[30] Grup prodüktör olarak 1992 yılında emekli olana kadar birlikte çalışacakları Martin Birch ile anlaşmıştı.[27] Albüm 9 Şubat 1981'de piyasaya çıktı ve İngiltere listelerine 12. sıradan girdi.[31] Albümün piyasaya çıkmasının ardından grup 17 Şubat günü İngiltere'nin Ipswich şehrinde verdiği konserle sekiz ay sürecek olan ilk dünya turnesine başladı. Avrupa'nın yanı sıra ilk kez gittikleri Japonya, Avustralya ve Kuzey Amerika'yı kapsayan turne sırasında 15 ülkede 126 konser verdiler.[32] Yugoslavya'daki konserleriyle bu ülkede konser veren ilk batılı rock grubu oldular.[33] Turne sırasında solist Paul Di'Anno'nun giderek artan içki ve kokain kullanımı sesini ve konser performansını etkilemeye başlamıştı.[34] Di'Anno'nun sesindeki sorunlar yüzünden Almanya'da beş konser iptal edildi.[35] Grubun gittiği müzikal doğrultudan da memnun olmayan Di'Anno 1981'in Eylül ayında gruptan gönderildi.[36]

Uluslararası başarı (1981-1985)

değiştir

Grup Paul Di'Anno'nın gönderilmesinin ardından solist olarak Terry Slesser'ı kadroya dahil etmeyi düşündü. Ancak yapılan deneme provasında Harris'in anlatımıyla Slesser'ın sesi sert parçalara gitmedi. 1981'in Ekim ayında Samson grubundan Bruce Dickinson yeni solist olarak kadroya dahil edildi. Grup Bruce Dickinson ile ilk konserini İtalya'nın Bologna şehrinde 26 Ekim 1981 günü verdi. İtalya'da 4 konser daha veren grup, son olarak 15 Kasım'da Londra'da verdiği bir konserle Killers turnesini tamamladı. Bu konserlerde Dickinson yalnızca sesiyle değil selefi Paul Di'Anno'nun aksine sahnedeki hareketli ve enerjik tavırlarıyla da kendisini ispatladı.[37]

Turnenin ardından Iron Maiden yeni albümün hazırlıklarına başladı. Üç ay içinde albümü tamamlaması gereken grup Londra'daki Hollywood stüdyolarında beste çalışmalarına başladı.[37] Grubun o güne kadar yapmış olduğu tüm besteler ilk iki albümde kullanılmış olduğunda yeni albüm sıfırdan yazılacaktı. Ayrıca Bruce Dickinson eski grubu Samson ile olan sözleşmesinden ötürü 1982'nin Ağustos ayına kadar gruba besteci olarak katkıda bulunamıyordu. Bestelerin tamamlanmasının ardından Londra'da Battery stüdyolarında kayda başlandı.[34] Albümün miksajı devam ederken grup "Run to the Hills" adlı parçayı tekli olarak yayımladı. Şarkı İngiltere listelerinde 7 numaraya kadar yükseldi. Grup 25 Şubat'ta yeni dünya turnesinin Britanya ayağına başladı.[38]

Yeni albüm The Number of the Beast 22 Mart 1982 günü piyasaya çıktı ve İngiltere listelerine 1 numaradan girdi.[39] İlk birkaç ay içerisinde 1 milyonun üzerinde satış yapan albüm neredeyse yayımlandığı bütün ülkelerde ilk 10'a girdi.[38] ABD'de 65 hafta listelerde kalan ve gruba bu ülkedeki ilk altın plağını da kazandıran albüm toplamda iki gümüş, sekiz altın ve iki platin plak kazandı.[40] "Run to the Hills", "The Number of the Beast" ve "Hallowed be thy Name" gibi bugün klasik olmuş, grubun konserlerinin vazgeçilmez şarkılarını içeren albüm Iron Maiden'ı uluslararası boyutta bir grup haline getirdi.[41] Albümün yayımlanmasından yaklaşık bir ay önce başlayan "Beast on the Road" turnesi kapsamında grup 16 ülkede 179 konser verdi. Mayıs ve Ekim ayları arasında ABD'de 38 Special, Scorpions ve Judas Priest'in ön grubu olarak yer alan Iron Maiden 28 Ağustos'ta İngiltere'de düzenlenen Reading Festivali'nde ana grup olarak sahne aldı.[40] Turne sırasında davulcu Clive Burr'ün artan içki tüketimi performansını olumsuz yönde etkilemeye başladı. 1982'nin Aralık ayında Burr gruptan gönderildi. Yerine Fransız Trust grubundan Nicko McBrain geldi.[42]

Grup yeni albümün üzerinde çalışmak üzere Jersey adasında toplandı. Bestelerin tamamlanmasının ardından yeni albüm 1983'ün Ocak ayında Bahamalar'ın başkenti Nassau'daki Compass Point Stüdyolarında kaydedildi. Britanya'da 16 mayıs'ta yayımlanan grubun dördüncü stüdyo albümü Piece of Mind İngiltere listelerine üçüncü sıradan girdi. Albümde yer alan "Flight of Icarus" adlı şarkı grubun tarihinde Amerikan radyolarında en fazla çalınan parçası oldu. Yeni dünya turnesine (World Piece Tour) albümün piyasaya çıkmasından iki hafta önce 2 Mayıs'ta İngiltere'nin Hull şehrinde başlayan Iron Maiden bu turne sırasında ABD'de ilk defa ana grup olarak sahne aldı.[43]

Turnenin ardından grup üyeleri 1984'ün Ocak ayında yeni albümün beste çalışmaları için Guernsey adasında toplandı. Bestelerin tamamlanmasının ardından albümün kaydı yine Bahamalar'daki Compass Point Stüdyolarında yapıldı. Grubun beşinci albümü Powerslave, 1984'ün Eylül ayında yayımlandı ve İngiltere listelerine ikinci sıradan girdi. Albümün kapağında Antik Mısır teması kullanılmıştı.[44] Albümden çıkan iki single "Aces High" ve "2 Minutes to Midnight" büyük başarı elde ettiyse de albümdeki en dikkat çeken parça İngiliz şair Samuel Taylor Coleridge'in aynı adlı şiirinden esinlenilerek yazılan, 13 dakika 45 saniye uzunluğundaki "Rime of the Ancient Mariner" adlı parçaydı.[45]

Albümün ardından Iron Maiden rock tarihinin en uzun ve kapsamlı dünya turnelerinden biri olan World Slavery turnesine çıktı. 1984'ün Ağustos'undan 1985'in Temmuz'una[46] kadar süren turne boyunca grup Polonya, Macaristan gibi dönemin demir perde ülkeleri de dahil olmak üzere 20 küsur ülkede konserler verdi. 11 Ocak 1985 günü Brezilya'da düzenlenen Rock in Rio festivalinde Queen grubundan hemen önce sahne aldı.[44] Turne sırasında grubun Los Angeles ve Londra'da verdiği konserlerin kayıtlarından oluşan Live After Death 1985'in Kasım ayında yayımlandı.[46] Albüm İngiltere'de 2 numaraya kadar yükseldi.[47]

 
Grubun 1986 yılında dağıtılan Somewhere in Time adlı albümünde, Iron Maiden'ın artık farklı bir müzikal çizgiye ilerlemesi gerektiğini düşünen Bruce Dickinson'ın hiçbir bestesine yer verilmedi.

Müzikal değişim (1986-1988)

değiştir

Grup turnenin ardından 1980'den beri ilk defa altı aylığına müziğe ara verdi. Bu aranın ardından altıncı stüdyo albümü Somewhere in Time'ın kayıtlarına başlandı. Kayıtları Bahamalar ve Hollanda'da, miksajı ise New York'ta yapılan albüm grubun o güne kadarki en masraflı stüdyo çalışmasıydı. 1986'nın Ekim ayında piyasaya çıkan albüm Britanya'da 3 numaraya kadar yükseldi. ABD'de ise 2 milyon adedin üzerinde satılan ilk Iron Maiden albümü olarak[48] 11 numaraya kadar yükseldi.[49] Albümde o dönemde yeni bir teknoloji olan sinti gitarlar kullanıldı. Grubun daha farklı, folk ağırlıklı bir çizgiye yönelmesi gerektiğini düşünen solist Bruce Dickinson'ın hiçbir bestesine albümde yer verilmedi. Grup albüm sonrası sekiz aylık bir dünya turnesine çıktı.[48]

Grubun yedinci stüdyo albümü Seventh Son of a Seventh Son Münih'teki Musicland Stüdyoları'nda 1988'in Şubat ve Mart aylarında kaydedildi. Aynı yılın Mayıs ayında piyasaya çıkan ve İngiltere'de listelere bir numaradan giren Seventh Son of a Seventh Son ABD dışında tüm dünyada grubun o güne kadar en fazla satış yapan albümü oldu. O dönemde thrash metalin son derece revaçta olduğu ABD'de albüm 12 numaraya[49] kadar yükseldiyse de satışlar bir önceki albümün altında kaldı. Steve Harris'e göre albüm Piece of Mind ile birlikte grubun o güne kadar yayımladığı en iyi albümdü.[50] Albümün ardından çıkılan "Seventh Tour of a Seventh Tour" adlı dünya turnesinde grup yedi ay boyunca 25 ülkede konser verdi.[51] Turne sırasında Michael Kenney klavyeci olarak gruba sahnede eşlik etti. Turnenin Avrupa ayağına başlamadan önce grup 20 Ağustos günü KISS, Megadeth, Guns N' Roses ve Helloween'in yer aldığı İngiltere'deki Donnington Festivali'nde 107.000 izleyici önünde ana grup olarak sahne aldı. Öğlen saatlerinde Guns N' Roses'ın performansı sırasında iki seyirci ezilerek hayatlarını kaybettiler. Iron Maiden üyeleri gece kendi performanslarının bitimine kadar iki seyircinin ölümünden haberdar edilmedi.[52]

Kadroda değişim (1989-1993)

değiştir
 
Murray & Gers 2007 yılında bir konserde

Grup üyeleri 1989 yılında Iron Maiden ile ilgili çalışmalarına ara verdiler.[53] Adrian Smith ASAP adını verdiği grubuyla Eylül ayında Silver and Gold adında bir albüm çıkardı. Solist Bruce Dickinson da aynı yıl Tattooed Millionaire adında bir solo albüm yayımladı. 1990 yılında yeni albümün hazırlıkları öncesinde gruba yüzde 100 katkıda bulunamayacağını düşünen Adrian Smith gruptan ayrıldı. Bu kararında Steve Harris'in önceki iki albümdeki "rafine" tarzın yerine Killers gibi sert bir albüm yapma arzusunun da etkisi vardı. Yerine Bruce Dickinson'ın solo albümünde gitarist olarak yer alan Janick Gers geldi.[54][55]

Yeni albüm No Prayer for the Dying Steve Haris'in Essex'deki konağında Rolling Stones'un mobil stüdyosunda kaydedildi. 1 Ekim 1990 günü piyasaya çıkan albüm İngiltere'de listelere 2 numaradan girdi, ABD'de ise 17 numaraya kadar yükseldi[49] ve satışlar son beş albümdür ilk kez 1 milyonun altında kaldı.[56] Albümden çıkan "Bring Your Daughter... to the Slaughter" adlı single grubun İngiltere'de bir numaraya yükselen ilk parçası oldu. Albümün ardından çıkılan dünya turnesinde sahne dekorları minimal düzeyde tutuldu. Turnenin ardından verilen arada Steve Harris ve Nicko McBrain, The Who'nun solisti Roger Daltrey, Wimbledon şampiyonu tenisçiler John McEnroe ve Pat Cash ile Led Zeppelin'in "Rock and Roll" adlı parçasını birlikte kaydettiler.[57]

Grubun dokuzuncu stüdyo albümü Fear of the Dark Steve Harris'in ev stüdyosunda kaydedildi ve 1992'nin Mayıs ayında piyasaya çıktı. Grubun İngiltere'de üçüncü defa bir numaraya çıkmasını sağlayan albüm ABD'de 12 numaraya kadar yükseldi.[49] Mayıs ayında başlayan dünya turnesi sırasında Temmuz ayında Şili'de verilmesi planlanan konserler Katolik Kilisesi'nin grubu satanist ilan etmesi üzerine iptal edildi.[58] Britanya Elçiliği duruma müdahale etmek istediyse de değişen bir şey olmadı. Iron Maiden 22 Ağustos günü bir kere daha Donington Festivali'nde ana grup olarak sahneye çıktı. Turnenin birinci bölümü Kasım ayında Japonya'da tamamlandı ve grup iki aylık bir ara verdi. Bu dönemde Bruce Dickinson ilk solo albümünü yayınlayan plak şirketi Sony'den aldığı ikinci albüm teklifini kabul etti ve yeni solo albümü üzerinde çalışmak üzere Los Angeles'a gitti. Kısa bir süre sonra Dickinson grubun diğer üyelerine Iron Maiden'dan ayrılacağını ancak arzu ettikleri takdirde turnenin ikinci bölümünü tamamlayacağını bildirdi.[59] Iron Maiden turnenin ikinci bölümüne 1993'ün Mart ayında başladı. Bruce Dickinson'ın grupla son performansı 1993'ün Ağustos ayında "Raising Hell" isimli televizyon programında gerçekleşti.[60]

Blaze Bayley dönemi (1993-1999)

değiştir
 
Solist Blaze Bayley, gruba 1994 yılının Ocak ayında dahil oldu.

Grubun yeni bir vokalist için 1993'ün Mart ayında verdiği ilana dünyanın çeşitli yerlerinden binlerce cevap geldi. Ancak Steve Harris'in en baştan itibaren tercihi 1990'da Iron Maiden'ın Britanya turnesinde ön grup olarak sahne alan Wolfsbane grubunun solisti Blaze Bayley'di. Diğer adaylar arasında öne çıkan bir isim ise sonradan Rainbow grubuna katılan Doogie White'dı. 1994'ün Ocak ayında Bayley'nin Iron Maiden'ın yeni solisti olduğu açıklandı. Aynı ay grup bir sonraki albümün beste çalışmalarına başladı. Yeni albüm The X Factor 1995'in Ekim ayında piyasaya çıktı. Grubun o güne kadarki en karamsar temalı albümü olan The X Factor ağır eleştiriler aldı. Birleşik Krallık'ta sekiz numaraya yükselen albüm ABD'de Billboard albümler listesinde 147 numaradan öteye gidemeyerek grubun bu ülkedeki en başarısız albümü oldu.[49] Grup albümün dünya turnesine 28 Eylül'de Kudüs'te verdiği konserle başladı. Bu aynı zamanda grubun Blaze Bayley ile verdiği ilk konserdi. Yaklaşık bir yıl süren turne sırasında İsrail, Bulgaristan, Slovenya, Romanya ve Şili gibi birçok ülkeyi ilk defa ziyaret eden grup toplam 133 konser verdi. Beyrut'ta verilmesi planlanan konser ise Lübnan'ın gruba vize vermemesi yüzünden iptal edilmek zorunda kaldı.[61]

1996'nın Ağustos ayında sözleri gruba ağır eleştiriler getirenleri hedef alan "Virus" adlı tekli piyasaya çıktı. Ardından Kasım ayında grubun ilk toplama albümü Best of the Beast yayımlandı. 1997 yazı sonlarında Iron Maiden yeni stüdyo albümü üzerinde çalışmak üzere bir kere daha Steve Harris'in ev stüdyosunda toplandı. Yeni albüm Virtual XI 1998'in Mart ayında piyasaya çıktı. Birleşik Krallık listelerinde bir önceki albümden de başarısız olarak 16 numarada kalan [62] Virtual XI Billboard listelerinde de 124. sıraya kadar yükselebildi.[49] Albümle aynı dönemde grubun albüm tasarımlarından esinlenilerek hazırlanan Ed Hunter adlı bilgisayar oyunu da yayımlandı. Virtual XI dünya turnesi Nisan ayında Fransa'nın Lille şehrinde başladı. Yıl sonuna kadar süren turne sırasında grup ilk defa geldikleri İstanbul'da Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu'nda 7 ve 8 Eylül tarihlerinde iki konser verdi.[63] Turne sırasında Blaze Bayley'nin sık sık sesinde yaşadığı rahatsızlıklar performansını olumsuz etkilemeye başladı. Bayley 1999'un Ocak ayında gruptan gönderildi.[64]

Bruce Dickinson ve Adrian Smith'in dönüşü (1999-2005)

değiştir

1999'un Ocak ayında grubun menajeri Rod Smallwood'un aracılığıyla Steve Harris ile grubun eski solisti Bruce Dickinson arasında bir görüşme ayarlandı. Görüşme sonunda Bruce Dickinson'ın gruba dönmesine karar verildi. Steve Harris Bruce Dickinson ile birlikte Adrian Smith'i de gruba geri çağırdı. Dickinson ile Smith'in gruba döndükleri ve bundan böyle grubun üç gitaristle altı kişi olarak yola devam edeceği 1999 Mart'ında resmen açıklandı.[65] Temmuz ayında Ed Hunter grubun toplama şarkılarının ilave edildiği genişletilmiş bir basımıyla yeniden piyasaya sürüldü. Iron Maiden yeni kadrosuyla Temmuz ve Eylül ayları arasında Amerika ve Avrupa kıtalarını kapsayan Ed Hunter turnesine çıktı.[66]

Turnenin ardından grup Kasım ayında yeni albümün kaydı için Paris'teki Guillaume Tell Stüdyolarında bir araya geldi.[67] Yeni albüm Brave New World 2000 yılının Mayıs ayında piyasaya çıktı. Albüm Birleşik Krallık'ta 7 numaraya,[68] ABD Billboard listesinde ise 39 numaraya kadar yükseldi[49] ve 1,5 milyonun üzerinde sattı. Albümün giriş parçası "The Wicker Man" Grammy'ye aday gösterildi. 2000 yılının Haziran ayında çıktıkları turnenin sonunda Iron Maiden üçüncüsü yapılan Rock in Rio festivalinin dördüncü gününde, 19 Ocak 2001'de 250.000 seyirci önünde ana grup olarak sahneye çıktı. Konserin kayıtları 2002 yılında albüm ve DVD olarak yayımlandı. Turnenin ardından grup 12 aylık bir ara verdi.[69]

2001'in Haziran ayında Iron Maiden Ivor Novella Ödülü'ne layık bulundu. Londra'daki Grosvenor Oteli'nde yapılan ödül törenine Iron Maiden'ı temsilen katılan Bruce Dickinson, Adrian Smith ve Janick Gers ödülü grubun hayranı ve yakın dostu tenisçi Pat Cash'ten aldılar.[69] 2002'nin Mart ayında grup multipl skleroz hastalığına yakalanan eski davulcuları Clive Burr'e destek olmak amacıyla Londra'da iki konser verdi. Yine aynı amaçla "Run to the Hills" yeniden piyasaya sürüldü. Tüm bu etkinliklerden elde edilen 250.000 sterlin civarındaki gelir eski davulcu için oluşturulan "Clive Burr MS Trust" fonuna bağışlandı.[70] Aynı yılın Aralık ayında grubun o güne kadar yayınlanmamış kayıtlarını içeren Eddie's Archive piyasaya çıktı.

Iron Maiden 13. stüdyo albümünü Londra'daki Sarm stüdyolarında 2003'ün ilk dört ayında kaydetti. Kayıtların tamamlanmasının ardından grup Mayıs ayında ilk dönemlerinden şarkılara ağırlık verdikleri bir turneye çıktı. 31 Mayıs'ta Donington'da "Download" adıyla düzenlenen festivalde Cumartesi günü ana grup olarak sahne aldılar. Ağustos sonunda tamamlanan turnenin ardından Eylül ayında yeni albüm Dance of Death piyasaya çıktı. Birleşik Krallık'ta iki numaraya kadar çıkan albüm ABD Billboard listesinde de 18 numaraya kadar yükseldi.[49] Grup, Ekim ayında bu kez son dönem parçalarına ağırlık verdiği yeni bir dünya turnesine çıktı ve 17 ülkede otuzun üzerinde konser verdi.[71]

2004'ün Ekim ayında grubun ilk yıllarında kaydedilmiş konser ve klip görüntülerinden oluşan The Early Days adlı DVD yayımlandı.[72] 2005'in Ocak ayında "The Number of the Beast" adlı parça grubun 30. yılı şerefine yeniden piyasaya sürüldü.[73] Ardından Mayıs sonunda grup yalnızca 1980-83 yılları arasında yaptıkları parçaları çaldıkları yaklaşık üç ay süren bir dünya turnesine çıktı.[74][75]

Son dönemler (2006'dan bugüne)

değiştir

Grubun 14. stüdyo albümü A Matter of Life and Death 2006'nın Ağustos ayında piyasaya çıktı. Birleşik Krallık'ta 4 numaraya[76] kadar yükselen albümün ABD'de Billboard listesine 9 numaradan[49] girmesiyle Iron Maiden ilk defa bu ülkede albüm listelerinde ilk onda yer aldı. Albümün ardından Ekim ayında başlayan dünya turnesinin ilk ayağında grup yeni albümü baştan sona çaldı.[77] Turneye verilen aranın ardından grup 9 Mart 2007'de Birleşik Arap Emirlikleri'nde dördüncüsü düzenlenen Dubai Desert Rock Festivali'nde ana grup olarak sahne aldı.[78] 17 Mart 2007'de Hindistan'ın Bangalore şehrinde verdikleri konserle de bu ülkede konser veren ilk heavy metal grubu oldular.[79]

2007 yılının eylül ayında grup resmî internet sitesinde 2008 yılında Somewhere Back in Time adıyla bir dünya turnesine çıkacağını duyurdu.[80] Repertuvarın tamamen grubun 80'li yıllardaki bestelerinden oluştuğu turnede World Slavery turnesindeki sahne dekorları kullanıldı. 1 Şubat 2008'de Hindistan'ın Mumbai şehrinde verilen konserle başlayan turnede grup otuzdan fazla ülkede altmışın üzerinde konser verdi, Avustralya ve Yeni Zelanda'da 1992'den bu yana ilk defa sahne aldı. Grup turne boyunca Ed Force One adını verdikleri ve pilotluğunu solist Bruce Dickinson'ın yaptığı Boeing 757 model uçakla yolculuk etti. Turnenin ilk ayağı 19 Ağustos'ta Moskova'da verilen konserle son buldu.[81][82][83]

2010 yılının ağustos ayında grup The Final Frontier adlı 15. stüdyo albümünü çıkardı. 2015'te Bruce Dickinson'ın gırtlak kanseri olmasıyla beraber konserlerine ara veren grup, Bruce Dickinson'ın kanseri yendiğini açıklandıktan sonra yeni albümleri The Book Of Souls'un 4 Eylül 2015'te piyasaya sürüleceğini açıkladı. Bu albüm grup tarihinin en uzun süreli (92:11) ve en uzun arayla (5 yıl) çıkardığı stüdyo albümüdür. Albümün ilk teklisi (single) "Speed of Light"ın video prömiyeri 14 Ağustos 2015'te grubun resmî Youtube kanalı üzerinden yapıldı. Şarkı, dijital indirme ve CD olarak satışa sunuldu.[84] Şarkı büyük ilgi gördü ve videosu bir haftada 4 milyonu aşkın tıklama aldı.[85][86] Grup, 15 Temmuz 2021 tarihinde (yaklaşık altı yıl sonra) "The Writing on the Wall" adında bir müzik klibi yayımladı.[87] Dört gün sonra, grup yirminci yedinci stüdyo albümleri Senjutsu'nun 3 Eylül 2021'de piyasaya sürüleceğini duyurdu.[88][89] Senjutsu, 27 ülkede en çok satanlar listesinin zirvesine çıktı, fakat, grup için on beş yıl boyunca Birleşik Krallık listelerinde bir numaraya ulaşmayan ilk albümü oldu. UK Rock & Metal Singles and Albums Charts'da zirveye çıktı. Toplamda, Senjutsu 55 ülkede ilk üçe, 63 ülkede ilk beşe girdi.[90][91] "The Writing on the Wall" adlı tekli (single) için hazırlanan animasyonlu video, "En İyi Animasyonlu Video" kategorisinde 2021 UK Music Video Awards'a aday gösterildi; ayrıca, Senjutsu, Rolling Stone dergisi tarafından "2021'in En İyi Metal Albümü" unvanına layık görüldü.[92][93]

Grubun logosu

değiştir

Grubun logosunu Steve Harris çizmiştir. 16 yaşında okulu bıraktıktan sonra 18 ay teknik resim stajyerliği yapan Harris grubun ilk günlerinden itibaren Iron Maiden'ın konser afişlerini kendisi hazırlamıştır. Bugün hâlen kullanılmakta olan logoyu da Harris 1979'da çizmişti.[94] Logoda kullanılan harf karakterleri grupla ilgili birçok müzik albümü, kitap ve grubun eski veya hâlâ aktif olan üyelerinin diğer müzik çalışmalarında da kullanılmıştır.

Albüm kapaklarında kullanılan Eddie isimli logo Steve Harris tarafından başka bir punk grubu için çizilmiş olan Eddie karakteri görülerek tasarlanmıştır.

Diskografi

değiştir
Ana madde: Iron Maiden diskografisi

Stüdyo albümleri

değiştir

Zaman Çizelgesi

değiştir

Grup üyeleri

değiştir
Daha fazla bilgi: Iron Maiden grup üyelerinin listesi

Şimdiki üyeler

Konserlerde

değiştir

Önceki üyeler

Dipnotlar

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2010. 
  2. ^ Matsagouras, George (18 Mayıs 2006). "Iron Maiden-sales" (İngilizce). allexperts.com. 18 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2007. 
  3. ^ "The Early Days" (İngilizce). ironmaiden.com. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2008. 
  4. ^ "Billboard 200 Chart". Billboard. 25 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2021. 
  5. ^ "Why They Rule - #4 Iron Maiden" (İngilizce). MTVNews.com. 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007. 
  6. ^ Wall, M. a.g.e., s.26-28
  7. ^ Wall, M. a.g.e., s.30
  8. ^ The History of Iron Maiden Part 1: The Early Days
  9. ^ Wall, M. a.g.e, s.32-34
  10. ^ Wall, M. a.g.e s.43
  11. ^ Wall, M. a.g.e, s.46
  12. ^ Wall, M. a.g.e, s.48
  13. ^ Wall, M. a.g.e, s.50
  14. ^ Wall, M. a.g.e, s.52-53
  15. ^ a b c d e Dom Lawson (2002). "The Early Years". Kerrang!. Legends (2). ss. 9-13. 
  16. ^ Wall, M. a.g.e. s.59
  17. ^ Wall, M. a.g.e. s.65-66
  18. ^ Wall, M. a.g.e. s.98
  19. ^ Wall, M. a.g.e. s.101-105
  20. ^ Wall, M. a.g.e. s.64
  21. ^ Wall, M. a.g.e. s.118
  22. ^ Wall, M. a.g.e. s.131
  23. ^ Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.23
  24. ^ Wall, M. a.g.e. s.141
  25. ^ Wall, M. a.g.e. s.147
  26. ^ Wall, M. a.g.e. s.156
  27. ^ a b c Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.36-38
  28. ^ Paul Brannigan (2002). "Adrian Smith". Kerrang!. Legends (2). s. 44. 
  29. ^ Wall, M. a.g.e. s.173
  30. ^ Wall, M. a.g.e. s.181
  31. ^ Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.144
  32. ^ Wall, M. a.g.e. s.189
  33. ^ Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.42
  34. ^ a b Simon Young (2002). "Brucey and the Beast". Kerrang!. Legends (2). ss. 30-32. 
  35. ^ Wall, M. a.g.e. s.191
  36. ^ Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.44
  37. ^ a b Wall, M. a.g.e, s.219-220
  38. ^ a b Wall, M. a.g.e. s.226-228
  39. ^ "ALL THE No.1 ALBUMS". The Official Charts Company. 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2008. 
  40. ^ a b Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.59
  41. ^ Weber, Barry. "Iron Maiden-Biography". allmusic.com. 25 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2008. 
  42. ^ Wall, M. a.g.e. s.234
  43. ^ Wall, M. a.g.e. s.245-248
  44. ^ a b Wall, M. a.g.e. s.252-254
  45. ^ Prato, Greg. "Powerslave". allmusic.com. 13 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2008. 
  46. ^ a b Prato, Greg. "Live After Death". allmusic.com. 22 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2008. 
  47. ^ Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.146
  48. ^ a b Wall, M. a.g.e. s.258-262
  49. ^ a b c d e f g h i "Artist Chart History: Iron Maiden" (İngilizce). Billboard.com. 20 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2008. 
  50. ^ Wall, M. a.g.e. s.264
  51. ^ Wall, M. a.g.e. s.267
  52. ^ Jason Arnopp (2002). "Donington". Kerrang!. Legends (2). ss. 95-99. 
  53. ^ Wall, M. a.g.e. s.273
  54. ^ Paul Brannigan (2002). "The Guitarist: Janick Gers". Kerrang!. Legends (2). s. 34. 
  55. ^ "Heart of Steel: Interviews". metalrules.com. 5 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2009. 
  56. ^ Wall, M. a.g.e. s.286
  57. ^ Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.123
  58. ^ Bowler, D.; Bryan, D. a.g.e. s.128-129
  59. ^ Wall, M. a.g.e. s.294
  60. ^ Wall, M. a.g.e. s.298
  61. ^ Wall, M. a.g.e. s.314-315
  62. ^ "Virtual XI". 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2008. 
  63. ^ "Iron Maiden İstanbul Konseri". 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2007. 
  64. ^ Wall, M. a.g.e. s.321-323
  65. ^ Wall, M. a.g.e. s.331
  66. ^ "Interview with Steve Harris and Dave Murray of Iron Maiden". angelfire.com. 11 Temmuz 1999. 29 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2009. 
  67. ^ Wall, M. a.g.e. s.341
  68. ^ "Brave New World" (İngilizce). 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008. 
  69. ^ a b Wall, M. a.g.e. s.347-350
  70. ^ "Iron Maiden Auction Exclusive Items To Raise Funds For Clive Burr" (İngilizce). knac.com. 23 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2008. 
  71. ^ Wall, M. a.g.e. s.380
  72. ^ "Iron Maiden release Early Days DVD" (İngilizce). rte.ie. 21 Eylül 2004. 13 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2008. 
  73. ^ "Iron Maiden" (İngilizce). ilikemusic.com. 23 Şubat 2005. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008. 
  74. ^ "IRON MAIDEN: 'Eddie Rips Up the World' Tour Opener Setlist Revealed - May 28, 2005". BLABBERMOUTH.NET. 28 Mayıs 2005. 25 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2009. 
  75. ^ "Eddie Rips Up World Tour". maiden-world.com. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2009. 
  76. ^ "A Matter Of Life And Death" (İngilizce). 22 Ağustos 2008. 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  77. ^ "LiveDaily Interview: Dave Murray of Iron Maiden" (İngilizce). livedaily.com. 21 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2008. 
  78. ^ "Dubai gig review" (İngilizce). 12 Mart 2007. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2007. 
  79. ^ "Maiden India" (İngilizce). 19 Mart 2007. 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2007. 
  80. ^ "WORLD TOUR 08 ANNOUNCEMENT - EDDIE GETS HIGH AND GOES GLOBAL" (İngilizce). ironmaiden.com. 5 Eylül 2007. 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2007. 
  81. ^ "Iron Maiden On Tour 2008" (İngilizce). ironmaiden.com. 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2008. 
  82. ^ "Iron Maiden's Dave Murray: 'Music Shouldn't Be A Competition'" (İngilizce). Ultimate-Guitar.com. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2008. 
  83. ^ "Maiden heaven - singer to rescue" (İngilizce). guardian.co.uk. 9 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2008. 
  84. ^ "Iron Maiden - Old-School Arcade Video For "Speed Of Light" Unveiled!". 14 Ağustos 2015. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2015. 
  85. ^ "Video Premiere: Iron Maiden's 'Speed of Light'". Blabbermouth.net. 14 Ağustos 2015. 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2015. 
  86. ^ Chantler, Chris (14 Ağustos 2015). "The 15 Best Things About Iron Maiden's 'Speed Of Light'". Metal Hammer. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2015. 
  87. ^ "Iron Maiden return with first new music in six years, The Writing On The Wall". Kerrang!. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  88. ^ Brown, Paul 'Browny' (19 Temmuz 2021). "Iron Maiden's 17th Album Has a Title & Release Date!". Wall Of Sound (İngilizce). 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  89. ^ "Iron Maiden – Senjutsu". www.ironmaiden.com (İngilizce). 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  90. ^ "50-year career and sweeping: how Iron Maiden manage to outsell youth idols | ICON | OI Canadian". web.archive.org. 28 Eylül 2021. 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  91. ^ "Iron Maiden, Charts & Sales History". 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  92. ^ "UK Music Video Awards 2021 nominations revealed". shots (İngilizce). 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  93. ^ Shteamer, Dan Epstein,Kory Grow,Hank; Epstein, Dan; Grow, Kory; Shteamer, Hank (14 Aralık 2021). "The 10 Best Metal Albums of 2021". Rolling Stone (İngilizce). 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023. 
  94. ^ Wall, M. a.g.e., s.60

Kaynakça

değiştir

Kitap

değiştir
  • Wall, Mick (2004). Iron Maiden, the Authorised Biography (3. baskı). Londra: Sanctuary Publishing. ISBN 1-86074-542-3. 
  • Bowler, Dav (1996). Infinite Dreams. Londra: Boxtree Limited. ISBN 0-7522-0234-0. 

DVD

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Iron Maiden (band) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Iron_Maiden&oldid=34235310" sayfasından alınmıştır