Rudnik (Gornji Milanovac)
Za ostale upotrebe, v. Rudnik (razvrstavanje).
| Rudnik | |
|---|---|
|
| |
 Grb | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Moravički |
| Opština | Gornji Milanovac |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 1706 |
| Geografija | |
| Koordinate | 44°08′00″N 20°31′00″E / 44.133333°N 20.516666°E |
| Nadmorska visina | 595 m |
  Rudnik Rudnik (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 32313 |
| Pozivni broj | 032 |
| Registarska oznaka | GM |
Koordinate: 44° 07′ 60" SGŠ, 20° 30′ 60" IGD
Rudnik je naselje u Srbiji u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 1706 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1811 stanovnika). Nalazi se na istoimenoj planini.
Rudnik je bio središte žive rudarske delatnosti mnogo pre dolaska Slovena: lokalitet Prljuša je najstariji poznat praistorijski rudnik. U to doba je prevashodno bio rudnik gorskog kristala i malahita; oksidne i sulfidne rude bakra.[1]
Prema tragovima materijalne kulture i pisanih izvora može se zaključiti da je na Rudniku bilo značajno rimsko naselje sa kovnicom novca. U mestu Staro Rudničište, zapadno od Cvijićevog vrha, otkrivena je rimska bakarna ploča sa latinskim natpisom koji u prevodu glasi: „Imperator, Cezar, Lucije Septimije Sever, Istrajni, Uzvišeni, obnovi obnovljeni hram Majke Zemlje, staranjem Kasija Ligurinca, carskog namesnika. Na molbu kolonista Publia Fundani Etiheta i Publia Elija Muciana.“[2] Imperator Septimije Sever vladao je Rimskim carstvom od 193. do 211. godine. Iz teksta na ploči vidimo da se na Rudniku nalazilo sedište carskog namesnika. Obnova hrama Majke Zemlje potvrđuje da je na Rudniku bilo naselje i pre vladavine cara Septimija Severa. U rimsko doba, na Rudniku se kopalo olovo, srebro[1] i gvožđe.
I u vreme nemanjićke Srbije ovde je bila kovnica novca. Dinar kralja Dragutina, kovan na Rudniku, prvi je srpski dinar sa ćiriličnim natpisom. U 14. veku na Rudniku su svoje kolonije imali Dubrovčani i Sasi, a poseban značaj Rudnik dobija posle pada Novog Brda pod tursku vlast, 1441. godine. Na Rudniku se nalazio letnji dvor Đurđa Brankovića.
U srednjem veku je Rudnik bio sedište čitave ove oblasti, a to je bio i u tursko vreme. Nakon prvog srpskog ustanka, ustanici na Rudniku ubijaju Sali-agu, a naselje pale, tako da se posle toga sedište okruga seli u Brusnicu, a onda iz Brusnice u novosagrađeno naselje Gornji Milanovac.[3][4]
Do 1965, godine je ovo naselje sedište Opštine Rudnik (na približnoj površini dotadašnjeg Kačerskog sreza) koju su činila naseljena mesta: Brezovica, Cerova, Davidovica, Dragolj, Kriva Reka, Majdan, Mutanj, Reljinci, Rudnik, Šilopaj, Trudelj, Ugrinovci, Varnice i Zagrađe. Posle ukidanja opštine, njeno područje je u celini ušlo u sastav opštine Gornji Milanovac.
U centru varošice, pored osnovne škole, je spomenik pod kojim je sahranjen čuveni vojvoda iz prvog srpskog ustanka, Arsenije Loma.
Prve podatke o arheološkim nalazima na Rudniku dao je još Janko Šafarik 1865. godine. Na Rudniku su početkom 21. veka posle višedecenijske pauze nastavljena arheološka istraživanja, koja su samo potvrdila ranije pretpostavke o značaju naselja u srednjem veku.[5] Pronađeni su ostaci jedne palate i dve velike crkve, a obimna istraživanja tek se očekuju.[6]
U blizini dečjeg odmarališta nalaze se ostaci male crkve, najverovatnije iz 14. ili 15. veka.[7][8]
U okolini se nalaze brojni ostaci starih rudarskih okana, a u predelu planine koji se zove Teferič (istočno od naselja), nalaze se ostaci stare džamije, poznate pod nazivom Misa.
Na trgu u centru se nalazi bronzani spomenik rudarima.
Danas se mesto Rudnik nalazi u opštini Gornji Milanovac i smešteno je između 500 i 700 m nadmorske visine. Varošica i planina su povezane asfaltnim putem i velikim brojem staza zdravlja. Na planini se nalazi i mnoštvo planinarskih staza.[9]
Rudnik se nalazi na oko 100 km južno od Beograda, petnaestak kilometara severno od Gornjeg Milanovca.
-
Spomenik Arseniju Lomi -
Pogled na varošicu sa planine
U varošici se nalazi osnovna škola Arsenije Loma u kojoj đaci uče od prvog do osmog razreda, a škola ima i isturena odeljenja u okolnim selima. Uz školu, koja je savremeno opremljena i ima fiskulturnu salu, u naselju se nalaze i stanica policije i zdravstvena ambulanta.
Najpoznatije mesto za smeštaj je hotel „Neda“ koji se nalazi u samom centru varošice. Na planini se nalazi i čuveni restoran „Šumska kuća“, kao i dečje odmaralište, a smeštaj je moguć i u brojnim privatnim apartmanima.
U naselju Rudnik živi 1395 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,4 godina (40,9 kod muškaraca i 41,8 kod žena). U naselju ima 598 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,85.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 1676 | 98.24% | ||
| Makedonci | 5 | 0.29% | ||
| Slovenci | 4 | 0.23% | ||
| Crnogorci | 3 | 0.17% | ||
| Hrvati | 3 | 0.17% | ||
| Jugosloveni | 3 | 0.17% | ||
| Romi | 1 | 0.05% | ||
| nepoznato | 7 | 0.41% | ||
| m | ž | |||
| ? | 8 | 14 | ||
| 80+ | 10 | 11 | ||
| 75-79 | 17 | 37 | ||
| 70-74 | 48 | 57 | ||
| 65-69 | 55 | 68 | ||
| 60-64 | 59 | 64 | ||
| 55-59 | 36 | 42 | ||
| 50-54 | 50 | 60 | ||
| 45-49 | 85 | 72 | ||
| 40-44 | 82 | 68 | ||
| 35-39 | 54 | 55 | ||
| 30-34 | 43 | 48 | ||
| 25-29 | 45 | 62 | ||
| 20-24 | 60 | 47 | ||
| 15-19 | 41 | 60 | ||
| 10-14 | 46 | 47 | ||
| 5-9 | 49 | 37 | ||
| 0-4 | 26 | 43 | ||
| prosek | 40.9 | 41.8 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 369 | 19 | - | 185 | 54 | 7 | 8 | 22 | 19 | 12 |
| Ženski | 299 | 13 | - | 35 | 125 | 2 | - | 39 | 34 | 4 |
| Oba | 668 | 32 | - | 220 | 179 | 9 | 8 | 61 | 53 | 16 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 3 | 7 | 14 | 3 | 5 | - | - | 10 | |
| Ženski | 1 | 2 | 3 | 21 | 13 | 3 | 2 | - | 2 | |
| Oba | 2 | 5 | 10 | 35 | 16 | 8 | 2 | - | 12 |
- ↑ 1,0 1,1 Problem ubikacije srednjovekovnog Rudnika
- ↑ Momčilo Radojević, Rudnik u prošlosti, Beograd 1971.g.
- ↑ Jovan Mišković: Opis Rudničkog okruga. ISBN 978-86-86351-01-2.
- ↑ Borisav Čeliković, priređivač: Rudnički okrug, Rudnička Morava. ISBN 978-86-519-0961-3.
- ↑ http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/aktuelno.293.html:392672-Rudnik-Iskopan-tajni-grad Novosti: Rudnik: Iskopan tajni grad
- ↑ http://www.blic.rs/Kultura/Vesti/338010/Arheoloske-dragocenosti-na-Rudniku-Otkriveni-ostaci-palata-s-lukovima-i-dve-velike-crkve Blic: Arheološke dragocenosti na Rudniku
- ↑ Borislav Čeliković: Svetilišta rudničkog kraja, izd. Kalenić, Kragujevac 1998. COBISS.SR-ID 65368332
- ↑ Radomir Stanić, Ruševine srednjevekovne crkve na Rudniku, Zbornik radova Narodnog muzeja Čačak, 1971
- ↑ Aleksandar Damjanović, Upoznaj Rudnik i Takovski kraj, ISBN 86-84093-06-2
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
- AD Rudnik - Rudnik olova i cinka Arhivirano 2009-07-05 na Wayback Machine-u
- Radioaktivni incident na Rudniku
- Rudnički portal
- O praistorijskom rudarstvu na Rudniku Arhivirano 2011-12-22 na Wayback Machine-u
- Iskopavanje srednjovekovnog Rudnika („Politika“, 10. avgust 2012)