Stanislav Vinaver

Stanislav Vinaver
Stanislav Vinaver
Biografske informacije
Rođenje	1. 3. 1891.
Smrt	1. 8. 1955. (dob: 64); Niška Banja, FNR Jugoslavija
Obrazovanje
Zanimanje	pisac, novinar, diplomat
Opus
Književni pravac	ekspresionizam
Književne vrste	poezija, književna kritika

Stanislav Vinaver (Šabac, 1. 3. 1891 — Niška Banja, 1. 8. 1955), jugoslavenski i srpski pesnik i prevodilac.

Biografija

Erudita, književnik i prevodilac Stanislav Vinaver, rođen je 1. marta 1891. godine u Šapcu u uglednoj jevrejskoj porodici. Otac Avram Josif Vinaver bio je lekar, a majka Ruža pijanistkinja. Osnovnu školu završio je u Šapcu, gimnaziju je učio u Šapcu i Beogradu, a na pariskoj Sorboni studirao je matematiku i fiziku. Već tada postaje sledbenik filozofskih ideja Anrija Bergsona, a već 1911. objavljuje zbirku simbolističke poezije «Mjeća».

Balkanski i Prvi svetski rat

U balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu učestvovao je kao dobrovoljac, jedan od 1300 kaplara. Bio je poručnik u slavnom Đačkom bataljonu, prešao je golgotu povlačenja preko Albanije i na Krfu se angažovao kao urednik Srpskih novina i radio kao službenik Državnog presbiroa.

Diplomata

Dva mlada pesnika - S. Vinaver i M. Bojić

Godine 1916, upućen je na informativno-diplomatske poslove u Francusku i Veliku Britaniju, a potom i u Petrograd, kao član srpske diplomatske misije baš u vreme revolucije.

Po okončanju rata, kratko je zaposlen u Ministarstvu prosvete, a potom se nemirni i razbarušeni duh posvetio novinarstvu i književnosti kao pripadnik šarolike grupe mladih i novih modernističkih srpskih književnika (Miloš Crnjanski, Dragiša Vasić, Rastko Petrović, Ljubomir Micić, Rade Drainac, Velibor Gligorić, Marko Ristić).

Ekspresionista

Pesnik i esejista Vinaver, javlja se kao utemeljivač ekspresionističkog pokreta (napisao je «Manifest ekspresionističke škole»), najoštrije se zalažući za raskid s tradicionalnim umetničkim izrazom i osporavajući dotadašnje «patriotske i deseteračke kanone» koje su bili postavili dotad neprikosnoveni književni kritičari Jovan Skerlić i Bogdan Popović.

Drugi svetski rat

Drugi svetski rat proveo je u zarobljeništvu u nemačkom logoru Osnabrik.

Osnivač Moderne i lucidni prevodilac

Vinaver još daleke 1911. u Parizu piše „Mjeću“ kojom započinje prevazilaženje srpske moderne. Parodijske pesme poput „Evdoksije“ subverzivnog su karaktera i suštinski su početak srpske avangarde. Evropska i srpska avangarda otuda su savremene u predratnom smislu. Vinaver prvi prevodi Hašekovog „Dobrog vojnika Švejka“, Rableovog „Gargantuu i Pantagruela“, Kerolovu „Alisu u zemlji čuda“, Tvenove „Doživljaje Toma Sojera i Haklberi Fina“ imajući prilike da se sretne sa elementima parodije u književnosti.

Posleratna aktivnost

Vinaverov grob na beogradskom Novom groblju

Poslednje godine (1945-1955) u Beogradu, radeći kao profesionalni književnik, satiričar i prevodilac sa francuskog, engleskog, ruskog, češkog, poljskog i nemačkog jezika. Njegovi specifični prevodi, u kojima je zarad prenošenja najdubljeg smisla i tumačenja prevođenog teksta vidljivo odstupao od originala, ponekad su čak nailazili na odbijanje izdavača, ali su i danas ostali nenadmašni, skoro kao posebna književna dela.

Na polju satire Vinaverove parodije odlikuju se beskrajno duhovitim obrtima, svežinom izraza i prefinjenim osećajem za grotesku, što je posebno došlo do izražaja u «Pantologijama novije srpske pelengirike» (1920, 1922. i 1938.), koje su zapravo parodijski pandan «Antologiji novije srpske lirike» Bogdana Popovića.

Među brojnim Vinaverovim radovima, najpoznatije su

«Priče koje su izgubile ravnotežu» (1913),
«Misli» (1913),
«Varoš zlih volšebnika» (1920),
«Gromobran svemira» (1921),
«Čuvari sveta» (1926),
«Ikarov let» (1937),
«Ratni drugovi» (1939),
«Evropska noć» (1952),
«Jezik naš nasušni» (1952) i kao kruna njegovog razmišljanja o srpskom jeziku
«Zanosi i prkosi Laze Kostića» (1963).

U ovoj poslednjoj knjizi, za koju je Vinaver vodio veliku bitku i za života nije mogao da nađe izdavača, autor je polemičkim majstorstvom do vrhunca doveo svoje kritike srpskog kulturnog mediokritetstva i mitomanstva. Iako je pokazao da se može biti moderan u kontekstu nacionalne kulture, on je i posle toga još pola veka ostao neshvaćen, potiskivan i prećutkivan, pa su «Zanosi» ponovo štampani tek 2006. godine.

U knjizi na skoro 600 strana eseja o velikom pesniku, Vinaver je uspeo da oslika kompletno duhovno i umetničko nasleđe srpske književnosti, kulture, mitologije, državnosti i da napiše ne samo monografiju o Lazi Kostiću, već i autopoetičko delo, koje spaja intelektualno-umetničku radoznalost, enciklopedijsku obaveštenost i autentični duh.

«Zanosi i prkosi» sadrže, naime, kompletnu Kostićevu biografiju i njegova dela, istorijski kontekst u kome su nastajala i beleške o njegovim savremenicima, ali Vinaver piše i o muzici, problemima stiha, posebno deseterca, troheja i heksametra, o jezičkim mogućnostima, melodiji jezika i o modernoj poeziji uopšte.

Umro je u Niškoj Banji, 1. avgusta 1955. godine.

Bibliografija

Mjeća - Beograd 1911,
Priče koje su izgubile ravnotežu - Beograd 1913,
Varoš zlih volšebnika - Beograd 19120,
Pantologija novije srpske pelengirike - Beograd 1920.
Gromobran svemira - Beograd 1921,
Nova pantologija pelengirike - Beograd 1922,
Čuvari sveta - Beograd 1926,
Goč gori, jedna jugoslovenska simfonija - Beograd 1927,
Šabac i njegove tradicije - Beograd 1935,
Čardak ni na nebu ni na zemlji - Beograd 1938,
Momčilo Nastasijević - Beograd 1938,
Najnovija pantologija srpske i jugoslovenske pelengirike - Beograd 1938,
Živi okviri - Beograd 1938,
Ratni drugovi - Beograd 1939,
Godine poniženja i borbe, život u nemačkim „oflazima“ - Beograd 1945,
Evropska noć - Beograd 1952,
Jezik naš nasušni - Novi Sad 1952,
Nadgramatika - Beograd 1963,
Zanosi i prkosi Laze Kostića - Novi Sad 1963