Sinod trupla

Suđenje truplu ili Sinod trupla (italijanski: Sinod del cadavere; latinski: Synodus Horrenda; doslovno "Stravičan sinod") su nazivi za posthumno suđenje papa Formozu koje je na poticaj njegovog nasljednika Stjepana VI održano u rimskoj bazilici sv. Ivana Lateranskog u januaru 897. godine. Na njemu je Formoz osuđen zbog krivokletstva te utvrđeno da je za papu izabran nezakonito, čime je njegov pontifikat proglašen ništavim, kao i sva imenovanja koje je učinio; truplo je lišeno svih papskih oznaka, osakaćeno i bačeno u Tiber. S obzirom na okolnosti, taj se događaj smatra jedim od najbizarnijih u historiji papinstva, odnosno jednim od najbizarnijih sudskih procesa uopće.

Jean-Paul Laurens, Le Pape Formose et Étienne VII ("Papa Formoz i Stjepan VII"), 1870.

Do suđenja je došlo u kontekstu sukoba za nekadašnje karolinške teritorije u Italiji čiji su glavni učesnici bili Arnulf Karantanski i Guido od Spoleta. To su se sukobi odražavali i na Rim, u kome su stvorene razne frakcije kako među lokalnom aristokracijom, tako i među svećenstvom. Formoz, koji je biskupom Portoa postao 864. u vrijeme pontifikata Nikole I, godine 875. je došao u sukob sa papom Ivanom VIII; tada je bio prisiljen bježati, a Ivan VIII ga je dao ekskomunicirati. Odluka je potvrđena na crkvenom sinodu u Troyesu gdje ju je, prema nekim izvorima, Formoz nastojao spriječiti tako što je dao zakletvu da će ostati laik do kraja života i neće pokušavati postati papom. Međutim, već nakon Ivanove smrti 882. je novi papa poništio te odluke, a godine 891. je Formoz postao papa.

Formoz je ispočetka bio pristaša spoletanske frakcije, te je Guidovog sina Lamberta 892. okrunio za rimskog cara. Međutim, već sljedeće godine se okrenuo protiv Guida i Lamberta te pozvao Arnulfa da sa svojom vojskom intervenira u Italiji. Prva invazija nije uspjela, ali je novi poziv 895. urodio plodom. Karolinška vojska je početkom 896. došla u Italiju. Formoz, međutim, u tome nije mogao dugo uživati, jer je umro, a ubrzo nakon toga i Arnulf. Njegov nasljednik Bonifacije VI ga je nadživio za samo dva tjedna. Ubrzo su u Rim došli Lambert i njegova majka Agiltrude, te je zahvaljujući njima papa postao pro-spoletanski Stjepan VI.

Stjepan VI je potom naredio da se tijelo njegovog prethodnika otkopa i dovede u baziliku, gdje je postavljeno na nekadašnji papski tron. Određen je đakon kao Formozov formalni predstavnik, a potom su Formozovom truplu pročitane brojne optužbe vezane uz krivokletstvo i brojne povrede kanonskog prava. Na kraju je Formoz proglašen krivim po svim optužbama, te je osuđen na damnatio memoriae, odnosno brisanje sa popisa papa.

Spektakl se pokazao previše morbidnim čak i za srednjovjekovne standarde, te je izazvao negativnu reakciju u rimskoj javnosti. Ubrzo su se pojavile glasine o tome da je Formozovo truplo isplutalo na površinu i počelo činiti čuda. U augustu 897. došlo je do narodnog ustanka u kome je Stjepan VI svrgnut, utamničen a na kraju i zadavljen. U decembru 897. je papom postao Teodor II koji je tokom svog kratkog pontifikata poništio odluke Sinoda te odredio da se sva Formozova imenovanja potvrde, a Formoz sahrani u bazilici sv. Petra. Njegov nasljednik Ivan IX je čak sazvao poseban sinod na kome su formalno odbačene odluke Sinoda trupla te zabranjeno da se ubuduće vode suđenja protiv mrtvih ličnosti.

Međutim, kada je nekoliko godina kasnije papom postao Sergije III, jedan od sudaca na procesu, odluke Teodora II i Ivana IX je dao poništiti, odnosno potvrditi Formozovu osudu. Usprkos toga, Formoz je i dalje ostao priznat kao papa, odnosno sahranjen u Bazilici.

Literatura

• Cummins, Joseph. 2006. History's great untold stories. pp. 10–19.
• Girolamo Arnaldi, “Papa Formoso e gli imperatori della casa di Spoleto,” Annali della facoltà di lettere e filosofia di Napoli 1 (1951), discusses the political circumstances of the synod, and argues that Stephen (VI) VII may have convened it at the impetus of Guido IV.
• Robert Browning's lengthy poem, The Ring and the Book, devotes 134 lines to the Cadaver Synod, in the chapter called The Pope.
• Joseph Duhr, “La concile de Ravenne in 898: la réhabilitation du pape Formose,” Recherches de science religieuse 22 (1932), pp. 541ff, discusses Ravenna council acta of 898, an important source and political circumstances; argues Lambert could not have been its architect
• Ernst Ludwig Dümmler, Auxilius und Vulgarius (Leipzig, 1866), edits the works of two tenth-century Italian clerics who provide important evidence for the Synod, its circumstances and aftermath. Also includes an important historical discussion of the synod in his introduction.
• Peter Llewellyn, Rome in the Dark Ages (London, 1970), narrates the history of Rome at the end of the ninth and the beginning of the tenth centuries. Llewellyn discusses both Formosus and the Cadaver Synod.
• Démètre Pop, La défense du pape Formose (Paris, 1933), analyzes posthumous defense of Formosus put forth by Auxilius and Vulgarius
• Donald E. Wilkes, Jr. Arhivirano 2011-07-18 na Wayback Machine-u, The Cadaver Synod: The Strangest Trial in History (2001).