Wikipedija

Republika Srpska Krajina

Republika Srpska Krajina
Република Српска Крајина
Samoproglašena nepriznata kvazidržava
←  
 1991. – 1995.   →
Zastava Grb
Zastava Grb
Geslo: Samo sloga Srbina spasava
Himna: "Bože pravde"
Lokacija Republike Srpske Krajine
Lokacija Republike Srpske Krajine
Glavni grad Knin
Jezik/ci srpski jezik
Vlada  
Predsjednik
 - 1991. – 1992. Milan Babić
 - 1992. – 1993. Goran Hadžić
 - 1993. – 1994. Milan Babić
 - 1994. – 1995. Milan Martić
Premijer
 - 1991. – 1992. Dušan Vještica (prvi)
 - 1995. Milan Babić (zadnji)
Legislatura Narodna skupština
Historija Raspad Jugoslavije
 - Balvan-revolucija 17. kolovoza 1990.
 - Usvojen Ustav 19. prosinca 1990.
 - Operacija Bljesak svibanj 1995.
 - Operacija Oluja kolovoz 1995.
 - Erdutski sporazum 12. studenog 1995.
Površina
 - 1991. 17.028 km² (6.575 mi² )
Stanovništvo
 - 1991. (procjena) 28.716 
     Gustoća 1,7 /km²  (4,4 /mi² )
 - 1993. (procjena) 435.595 
 - 1994. (procjena) 430.000 
Valuta krajinski dinar (1992–1994)
jugoslavenski dinar (1994–1995)
Danas dio  Hrvatska

Republika Srpska Krajina (skraćeno RSK, ili Srpska Krajina ili samo Krajina), bila je samoproglašena, međunarodno nepriznata paradržava na okupiranom području Hrvatske između 1991. i 1995. Većim se dijelom svoje teritorije prostirala na području nekadašnje Vojne krajine, i to na području sljedećih okruga: Hrvatska vojna krajina, Slavonska vojna krajina i Dunavska vojna krajina. Srpska Krajina je nastala tokom rata u Hrvatskoj kao odgovor na postupke hrvatskih vlasti, koje su vodile politiku secesije od Jugoslavije, kao i težnja Srba u Hrvatskoj da ostanu u Jugoslaviji. Jedan od glavnih političkih projekata Srpske Krajine bilo je ujedinjenje s Republikom Srpskom u krajnju svrhu stvaranja Velike Srbije.[1]

Glavni grad Srpske Krajine bio je Knin sa 12.331 stanovnika. Osim Knina, veći gradovi su bili Vukovar (44.639 stanovnika) i Petrinja (18.706 stanovnika). Srpska Krajina je 1991. godine imala 470.000, a 1993. godine 435.000 stanovnika. Prostirala se na površini od 17.040 km².

Većinu teritorije je Srpska Krajina izgubila tokom hrvatskih vojnih operacija Bljesak i Oluja 1995. godine. Ostatak Srpske Krajine u istočnoj Slavoniji, Baranji i Zapadnom Sremu, prema Erdutskom sporazumu kroz prelaznu upravu Organizacije ujedinjenih nacija, integrisan je u sastav Republike Hrvatske 1998. godine.

Srpska Krajina se osim sa ostatkom Hrvatske graničila s takođe nepriznatom paradržavom Republikom Srpskom i ostatkom Republike Bosne i Hercegovine, Republikom Srbijom unutar Savezne Republike Jugoslavije, te s Mađarskom.

Geografija

 
Geografske oblasti Srpske Krajine

Srpska Krajina se sastojala od tri eksklave:[2][3]

Prema Ustavu Srpske Krajine, glavna teritorijalna jedinica bila je opština, koja je, po pravilu, obuhvatala glavno naselje, njen centar i okolna naselja. U sastavu Srpske Krajine bilo je ukupno 28 opština.[3]

Srpska Krajina je obuhvatala šest istorijsko-geografskih oblasti. Konkretno, korpusi Srpske vojske Krajine su bili raspoređeni po ovim oblastima, a po tom principu je vršena i procjena broja stanovništva.[4][5]

  • Sjeverna Dalmacija — površina 3.450 km².[4] Granice Sjeverne Dalmacije su sa sjevera Velebit, sa istoka Dinara, sa juga Kosovo polje i Petrovo polje i sa zapada Zadar i jadranska obala. Oblast je teritorijalno bila organizovana u opštine Knin, Benkovac, Obrovac, Drniš i srpski Zadar.[6]
  • Lika — površina 4.808 km².[4] Granice Like su sa sjevera grad Plaški, sa istoka rijeka Una, sa juga rijeka Zrmanja i sa zapada linija Medak—Teslingrad. Faktički, Lika se nalazila između planina Velebit, Plješevica i Mala Kapela. U ovoj oblasti se nalaze i Plitvička jezera. Oblast je teritorijalno bila organizovana u opštine Korenica, Donji Lapac, Gračac i Plaški.[7]
  • Kordun — površina 2.306 km².[4] Granice Korduna su sa sjevera rijeka Krupa, sa istoka rijeka Glina, granica sa Bosnom i Hercegovinom, sa juga planine Plješevica i Mala Kapela i sa zapada rijeke Mrežnica i Korana. Oblast je teritorijalno bila organizovana u opštine Slunj, Krnjak, Vrginmost i Vojnić. U ekonomsko planu u oblasti se nalazio i grad Topusko.[8]
  • Banija — površina 3.456 km².[4] Tačne granice oblasti nisu bile određene. Oblast je teritorijalno bila organizovana u opštine Glina, Petrinja, Kostajnica, Dvor na Uni i dio opštine Caprag.[9]
  • Zapadna Slavonija — površina 5.062 km², ali pod kontrolom Srpske Krajine bilo samo 558 km²,[4] jer je Hrvatska vojska u jesen 1991. sprovele niz ofanziva i preuzele kontrolu nad većinom oblast. Granice Zapadne Slavonije su sa sjevera rijeka Drava, sa istoka okolina opština Donji Miholjac i Orahovica, sa juga rijeka Sava i za zapada rijeka Ilok. Oblast je teritorijalno bila organizovana u opštine Okučani, Pakrac, Daruvar, Grubišno Polje, Podravska Slatina, dio opština Virovitica, Orahovica i Slavonska Požega. Međutim, u stvarnosti je Srpska Krajina imala kontrolu samo nad Okučanima i dijelom Pakraca.[10]
  • Istočna Slavonija, Baranja i zapadni Srem — površina 2.511 km².[4] Granice ove oblasti su na sjeveru granica sa Mađarskom, na istoku granica sa Jugoslavijom, na jugu granica ide rijekama Dunavom i Savom i na zapadu linijom Osijek—Vinkovci, koji su se nalazili pod hrvatskom kontrolom. Oblast je teritorijalno bila organizovana u opštine Beli Manastir, Vukovar, Dalj, Mirkovci, i Tenja, kao i dijelovi opština Osijek, Vinkovci i Županja.[11]
  •  
    Dinara, pogled iz Knina
  •  
    Plitvička jezera
  •  
    Rastoke,
  •  
    Šume na Papuku

Historija

1990.
Glavni članak: Balvan revolucija
 
Srpska autonone oblasti 1990. godine
 
Akademik Jovan Rašković, osnivač Srpske demokratske stranke

Kada su se u Hrvatskoj počele formirati političke partije 1990. godine, Srbi su 11. februara u Vojniću osnovali Jugoslovensku samostalnu demokratsku partiju (JSDP),[12] a 17. februara u Kninu Srpsku demokratsku stranku (SDS). Širom Jugoslavije su 1990. godine održani višestranački izbori. U Hrvatskoj je pobjedila Hrvatska demokratska zajednica (HDZ), koja je se zalagala za otcjepljenje i ustavne reforme. Srbi su podržali ili Srpsku demokratsku stranku umjerenog političara Jovana Raškovića ili komunističke ili socijalističke pokrete. Politika HDZ i nacionalističke izjave rukovodstva stranke, uključujući i Franje Tuđmana, povećale su međunacionalne tenzije u republici. Nakon uvođenja novih državnih simbola[13] i promjene naziva republike (uklonjena je riječ „Socijalistička”), povećale su se tenzije između Srba i Hrvata, a zatim su Srbi tražili kulturnu autonomiju, što je odbijeno.[14] Prema hrvatskom istoričaru Nikici Bariću, kriza u Jugoslaviji, u kojoj su Srbi vidjeli garanciju stabilnosti, među njima je izazvala zabrinutost. Kao rezultat toga, Srbi su svojim jedinim zaštitnikom smatrali Jugoslovensku narodnu armiju, koja je bila posljednja jugoslovenska institucija.[15]

 
Predsjednik HDZ i prvi predsjednik Hrvatske Franjo Tuđman

Situacija u Hrvatskoj je dodatno zakomplikovana nacionalističkim mjerama republičke vlade. Srpskohrvatski jezik je zamijenjen hrvatskim jezikom, prvo je promijenjen naziv službenog jezika, a zatim gramatičke norme.[16][17] U službenim prepiskama i u medijima je zabraćeno ćiriličko pismo. Iz školskih programa izbačeni su tekstovi o srpskoj istoriji, srpski pisci i pjesnici. Srbi u državnim institucijama su bili prisiljeni da potpišu „listu lojalnosti” novoj hrvatskoj vladi. Oni koji su to odbili da urade su odmah otpušteni. To je posebno primjenjivano u medijima.[18] Bio je prisutan pritisak na predstavnike srpske inteligencije. Hrvatski političari su davali izjave koje su Srbi bolni primali. Posebnu oštru reakciju Srba je izazvala Tuđmanova izjava, da Hrvatska tokom Drugog svjetskog rata nije bila samo nacistička tvorevina, nego i hiljadugodišnja težnja hrvatskog naroda.[19][20][21] Stjepan Mesić je jednom prilikom izjavio, da je Srbi iz Hrvatske mogu odnijeti onoliko zemlje koliko su donijeli na opancima.[19]

U avgustu 1990. godine u Kninskoj Krajini je sproveden referendum o suverenitetu i autonomiji, na kome su se mogli izjasniti samo Srbi koji su rođeni ili žive na teritoriji SR Hrvatske. Hrvati nisu učestvovali u tome. Na referendumu je 99,7% od 756.721 glasača glasalo pozitivno,[22][23][24] međutim u 10 opština hrvatske vlasti su uspjele spriječiti održavanje referenduma.[25] Srpski referendum i početak stvaranja autonomije u istoriografiji je poznat kao „Balvan revolucija”. Srpska autonomna oblast Kninska Krajine je proglašena 30. septembra 1990. godine, a 21. decembra postala je poznata kao Srpska autonomna oblast Krajina.[26][27][28][29] U decembru 1990. Hrvatski sabor usvaja novi ustav, prema kome su Srbi u Hrvatskoj postali nacionalna manjina, a ne ustavni državotvorni narod, što su bili prema republičkom ustavi iz vremena SFRJ.[24][30]

U ljeto i jesen 1990. došlo je do neke vrste podjele vlasti u strukturama republike. Svi Srbi koji su odbili da potpišu „listu lojalnoj” su otpušeni iz republičkog ministarstva unutrašnjih poslova. Istovremeno u Kninu i u nizu drugih gradova, gdje su Srbi bili većinsko stanovništvo, u miliciji su ostali samo Srbi. Uskoro je ta milicija preimenovana u „Milicija Krajine”. Međutim, ovakva situcija nije bila samo u MUP-u. Na primjer, predjednik Vlade Hrvatske Josip Manolić je 17. oktobra 1990. otpustio sve Srbe koji su radili u vladi ili njegovom kabinetu, bez obzira na njihove političke stavove.[31]

U Hrvatskoj je Balvan revolucija i stvaranje SAO Krajine poznato kao „srpska pobuna”. Prema Jeleni Guskovoj, strah Srba pred oživljavanje fašizma u Hrvatskoj same hrvatske vlasti smatrale su, sa jedna strane, neosnovanim, sa druge strane, vidjele su kao manifestaciju „velikosrpskog imeprijalizma”. Teritoriju pod kontrolom krajiških Srba hrvatske vlasti su smatrale okupiranom i željele su uspostaviti svoj ustavni poredak.[32]

Nikica Barić tvrdi, da je predsjednik Srbije u sastavu Jugoslavije Slobodan Milošević razmatrao mogućnost ne miješanja u otcjepljenje Hrvatske, ali bez teritorija naseljenih Srbima. Prema Bariću, Milošević je želio da krajiški Srbi budu dio nove Jugoslavije.[33]

1991.
Glavni članci: Krvavi Uskrs na Plitvicama, Sukob u Borovom Selu, Zadarska kristalna noć, Sukob u Bjelovaru i Ubistva Srba u Vukovaru (1991)
 
Mapa Republike Srpske Krajine

U januaru 1991. godine osnovano je ministarstvo unutrašnjih poslova Krajine, koje je objedinilo sve sekreterijate unutrašnjih poslova koji nisu bila pod kontrolom Zagreba. U februaru 1991. SAO Krajina se ujedinila sa teritorijama sjeverne Dalmacije i Like, gdje su većinu stanovništva činili Srbi. Srpsko nacionalno vijeće i Izvršeno vijeće SAO Krajine su 28. februara 1991. usvojili rezoluciju o otcjepljenju od Hrvatske na osnovu rezultata referenduma i tražili su da ostanu u sastavu SFRJ. Skupština SAO Krajine je 16. maja donjela rješenje o prisajedinjenju Krajine Jugoslaviji.[18][34]

Autonomna oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem je proglašena 25. juna 1991. godine,[35] a potom je 25. septembra iste godine preimenovana i od tada je postojala pod nazivom Srpska oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem.[36] Kasnije je posebna srpska autonomna oblast organizovana i na teritoriji Zapadne Slavonije.[37][38]

U ljeto 1991. u Krajini su počele borbe između hrvatskih paravojnih formacija i pripadnika hrvatskog MUP-a na jednoj strani i srpske milicije na drugoj.[39][40] Postepeno se u sukobe uključivala JNA,[41] iz koje su u proljeće 1991. masovno dezertirali vojnici hrvatske nacionalnosti. Učešće JNA u sukobima se povećalo kada su hrvatski odredi započeli tzv. „blokadu kasarni” u septembru 1991. godine.[42][43]

 
Hrvatske izbjeglice, decembar 1991. godine

U proljeće 1991. godine na teritoriju SAO Krajine počele su dolaziti izbjeglice sa teritorije pod kontrolom Zagreba. Neki od njih su otišli u Srbiju ili Crnu Goru, a oko 100.000 je ostalo u Krajini. Crveni krst Jugoslavije je 1991. godine prijavio oko 250.000 izbjeglica srpske nacionalnosti sa teritorije pod kontrolom Zagreba.[44] Izbjeglice su pristizale do primirja u januara 1992. godine. Istovremeno, desetine hiljada Hrvata i Muslimana, pod srpskim pritiskom, napustilo je teritoriju Krajine i izbjeglo na teritoriju pod kontrolom Zagreba.[45] Prema Bariću, sa teritorije pod kontrolom Srba izbjeglo je do 300.000 nesrba,[41] međutim prema popisu stanovništva iz 1991. na teritoriji buduće Krajine ukupan broj Hrvata i drugih nacionalnosti nije prelazio broj od 220.000 ljudi.[46]

Srpske autonomne oblasti su se 19. decembra 1991. godine ujedinile u Republiku Srpsku Krajinu. Prema usvojenom ustavu, Srpska Krajina „nacionalna je država srpskog naroda i država svih građana koji u njoj žive”. Određeni su državni simboli — zastava, grb i himna. Milan Babić sa dužnosti predsjednik vlade prešao na dužnost predsjednika države. Proglašen je suverenitet Srpske Krajine.[32][47][48]

Tokom 1991. godine hrvatska garda i policija su počinile brojne zločine nad srpskim civilnim stanovništvom. Najpoznatija mjesta u kojima su zločini počinjeni su Sisak, Gospić, Vukovar[49] i sela u Zapadnoj Slavoniji. Srpske formacije su počinile mnoge zločine nad hrvatskim vojnicima i civilima, među kojima su ubistva hrvatskih ratnih zarobljenika u Vukovaru, masakr u Lovasu i masakr u Voćinu.

1992.
 
Ruševine u Vukovaru, poslije borbi za grad
 
Uništeni tenk na putu ka Drnišu

U januaru 1992. godine zahvaljujući međunarodnoj intervenciji prestala su neprijateljstva, a na teritoriji Srpske Krajine su raspoređene Mirovne snage Organizacije ujedinjenih nacija (Unprofor). „Plavi šljemovi” su razmješteni na liniji fronta između srpskih i hrvatskih snaga u cilju prekida sukoba i praćenja povlačenja teškog naoružanja sa fronta. Mirotvorci iz Rusije su navodili kako su Srbi skladištili oružje u skladištima pod nadzorom OUN, dok su Hrvati svoje oružje povukli u nepoznatom pravcu.[50]

Hrvatska vojska je 21. juna prekinula primirje, zauzimajući nekoliko sela na Miljevačkom platou.[51] Ovaj događaj je doveo do gubitka povjerenja Srba u mirovne snage i eskalaciju napetosti. Kao rezultat toga, krajiški Srbi su vjerovali da ih mirovne snage neće zaštititi od moguće hrvatske agresije i nastavili su sa formiranjem regularne vojske.[52]

1993.
 
Porušena srpska kuća

Hrvatska vojska je 22. januara 1993. godine započela vojnu operaciju Maslenica, zauzimajući Novigrad, aerodrom Zemunik i sela Smoković, Islam Grčki i Kašić.[51][45] Savjet bezbjednosti OUN 25. januara usvaja rezoluciju 802, osuđujući hrvatske napade. Kao rezultat hrvatskih napada, obe strane su obnovile artiljerijsko granatiranje gradova, a vojne operacije velikih razmjera su nastavljene do sredine proljeća. Predstavnici Srpske Krajine i Hrvatske su 6. aprila zaključili primirje i potpisali sporazum o povlačenju hrvatskih jedinica sa ranije osvojenih teritorija. Na tim položajima su ih trebale zamijeniti Mirovne snage OUN. Međutim, hrvatske vlasti su kasnije odbile da ispoštuju potpisani sporazum.[27]

Na ljeto je nastavljeno sporadično artiljerijsko granatiranje. Savjet bezbjednosti OUN je produžio mandat mirovnih snaga.

Hrvatska vojska je 9. septembra započela vojnu operaciju Medački džep.[53] Rezultat operacije je bilo zauzimanje i uništenje sela Divoselo, Počitelj i Čitluk, a protiv mirnog srpskog stanovništva počinjeni su ratni zločini.[54] Nakon povlačenja hrvatskih snaga, na teritoriju „džepa” su došle mirovne snage. Predstavnici Srpske Krajine i Hrvatske su 2. novembra u Oslu nastavili pregovore. Srpsku delegacije je predvodio Goran Hadžić, a hrvatsku Hrvoje Šarinić.[55]

1994.

Godina 1994. je prošla bez velikih napada Hrvatske vojska na teritoriju Srpske Krajine. Međutim, Hrvatska vojska je aktivno učestvovala u vojnim operacijama u Bosni i Hercegovini protiv Vojske Republike Srpske,[56] a konsolidovane jedinice krajiških Srba su učestvovale u borbama u Zapadnoj Bosni na strani Fikreta Abdića.[57]

Krajiške vlasti su pokušavale da uspostave miran život. Vlada je 1994. godine razvila program stabilizacije i počela je sa isplatama plata. Do novembra, rukovodstvo Srpske Krajine je planiralo da završi integraciju sa Jugoslavijom. U amabasadi Rusije u Zagrebu je 29. marta 1994. godine potpisano primirje između rukovodstva Srpske Krajine i Hrvatske. U Kninu su 5. avgusta održani pregovori krajiških Srba i Hrvata o ekonomskim pitanjima. Posebno se razgovaralo o mogućnosti otvaranja auto-puta preko Zapadne Slavonije. Na jesen su počeli da rade zajednički komiteti — vojni i poljoprivredni.[58] Delegacija Srpske Krajine je posjetila Zagreb 8. i 14. novembra. Sporazum o normalizaciji ekonomskih odnosa Srpske Krajine i Hrvatske je potpisan 2. decembra. Predviđeno je da se održe pregovori o povratku izbjeglica, plaćanju penzija i otvaranju željezničkog saobraćaja. Krajiški Srbi su 19. decembra otvorili za saobraćaj bivši auto-put Bratstvo i jedinstvo.[59]

Prema ruskom novinaru Mlečinu, vlasti Hrvatske su preko ambasade Rusije rukovodstvu Srpske Krajine ponudile široku autonomiju. Međutim, srpska stranka, uz učešće Slobodana Miloševića, kategorički je odbila ovaj prijedlog.[60]

1995.

U januara 1995. godine ambasador SAD u Hrvatskoj Piter Galbrajt predložio je Srpskoj Krajini i Hrvatskoj „Plan Z-4”. Predlagao je autonomiju za Kninsku Krajinu, a za Zapadnu Slavoniju i Istočnu Slavoniju, Baranju i Zapadni Srem potpunu integraciju u sastav Hrvatske. Usvajanje ovog plana, predsjednik Hrvatske Tuđman je smatrao političkim samoubistvom, međutim pod pritiskom američkih diplomata obećao je da će to pitanje razmotriti u dalekoj budućnosti.[61] Prema srpskim izjavama, odredbe predloženog plana nisu garantovale zaštitu srpskog stanovništva od uznemiranja na nacionalnoj osnovi. Ipak, Milan Babić je u Beogradu dao izjavu, da je Srpska Krajina spremna prihvatiti neku prilagođenu verziju plana i pozvao je Hrvatsku da povuče svoje snage. Međutim, prema Jeleni Guskovoj, Tuđman je odbio da vodi dalje pregovore sa Srbima.[62]

 
Srpske izbjeglice iz Krajine poslije operacije Oluja

Umjesto da nastavi diplomatske kontakte, hrvatska vlada je odabrala vojno rješenje pitanja. Republika Srpska Krajina je likvidirana u maju (Zapadna Slavonija) i avgustu (glavni dio) 1995. godine tokom hrvatskih vojnih operacija Bljesak i Oluja. Tokom operacije Bljesak, Hrvatska vojska je zauzela srpsku enklavu Zapadnu Slavoniju.[53] U pokušaju da spriječi hrvatsku ofanzivu, predsjednik Martić je naredio raketiranje Zagreba, što je i učinjeno. Nakon toga, raketiranje Zagreba je smatrano ratnim zločinom.[63] Međutim, to nije omelo sprovođenje hrvatske ofanzive. Prema podacima srpske strane, a takođe i međunarodne organizacije za ljudska prava Hjuman rajts voč,[64] tokom operacije Bljesak počinjeni su i zločini nad srpskim civilnim stanovništvom. [65][66]

Sljedeća vojna operacija je bila Oluja, tokom koje su hrvatska vojna i policija okupirale najveći dio Srpske Krajine. Sa teritorije Srpske Krajine je izbjeglo 230—250 hiljada Srba. Tokom i nakon operacije Oluja, hrvatski vojnici su počinili brojne zločine nad kolonama izbjeglica i protiv preostalog civilnog stanovništva,[67] uključujući zločin u Dvoru na Uni i ubistvo srpskih civila u Gruborima. U presudi Haškog tribunala hrvatskim generalima Gotovini i Markaču stoji da je operacija Oluja bila dio zajedničke zločinačke namjere, koju je organizovalo hrvatsko vojno i političko rukovodstvo. Cilj operacije je bilo vraćanje prostora Krajine pod hrvatsku kontrolu i naseljavanje Krajine Hrvatima.[68]

Ostatak Srpske Krajine (oblast Zapadni Srem i Baranja od 1995. i oblast Zapadni Srem, Baranja i Istočna Slavonija od 1996) opstao je u vidu autonomije pod pokroviteljstvom OUN sve do mirne integracije u sastav Hrvatske početkom 1998. godine. Prema podacima Save Štrpca, predsjednik nevladine organizacije „Veritas”, nakon integracije na ovoj teritoriji ostalo je 77.316 Srba.[69]

Demografija

Etničke grupe

Srbi

  Za više informacija pogledajte članak Srbi u Hrvatskoj
 
Rasprostranjenost Srba u Hrvatskoj prema popisu iz 1981. godine
 
Etnička mapa RSK, bazirana na podacima po opštinama sa popisa iz 1991. godine

Prema popisima stanovništva, koji su sprovođeni u FNRJ i SFRJ, Srba u Hrvatskoj je bilo:[70] Šablon:Historical populations

Prema izvještajima komesara OUN za izbjeglice, do 1993. godine sa teritorije pod kontrolom Zagreba protjerano 251.000 ljudi.[71] Izbjeglice su se uglavnom naselile u Srpskoj Krajini ili u Saveznoj Republici Jugoslaviji. Neki su otišli u SAD, Kanadu, Australiju itd, tako tamo formirajući brojnu dijasporu. Crveni krst Jugoslaviji je prijavio oko 250.000 izbjeglica srpske nacionalnosti sa teritorije Hrvatske 1991. godine.[44] Na teritoriju SR Jugoslavije 1994. godine se doselilo više od 180.000 izbjeglica i raseljenih lica iz Hrvatske.[72]

Godine 1993. Srpska Krajina je imala 435.595 stanovnika, od čega su 91% bili Srbi. Prema podacima Glavnog štaba SVK, 1993. godine u sjevernoj Dalmaciji je živjelo 87.000 stanovnika, u Lici 48.389 stanovnika, u Kordunu 51.000 stanovnika i u Baniji 88.406 stanovnika.[4]

Godine 1995. iz Krajine je otpilike protjerano 250.000 Srba,[73] uključujući 18.000 ljudi tokom operacije Bljesak i 230.000 ljudi tokom operacije Oluja.

Prema podacima OUN, poslije operacije Oluja u avgustu 1995. godine na teritoriji glavnog dijela Krajine živjelo je samo 5.500 Srba.[74][75]

Hrvati i drugi narodi

Prepa popisu stanovništva u Jugoslaviji 1991. godine nesrpsko stanovništvo na području Srpske Krajine je sljedeće:[46]

  • Krajina — Hrvati 28% (70.708), ostali 5% (13.101);
  • Zapadna Slavonija — Hrvati 29% (6.854), ostali 11% (2.577);
  • Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srem — Hrvati 47% (90.454), ostali 21% (40.217).

Tokom etničkog čišćenja nesrpskog stanovništva 1991. godine, većina je protjerana sa teritorije Srpske Krajine.[46] Do 1992. godine Hrvati su čini samo 7% stanovništva ove tri teritorije. Ukupno je sa teritorije Srpske Krajine protjerano najmanje 170.000 Hrvata i drugih nesrba.[76]

Religija

Većina stanovništva Srpske Krajine su bili pravoslavni hrišćani. Teritorije Srpske Krajine se nalazila pod kanonskom jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve. Na teritoriji Srpske Krajine su bile Mitropolija zagrebačko-ljubljanska, Eparhija gornjokarlovačka, Eparhija pakračko-slavonska, Eparhija osječkopoljska i baranjska i Eparhija dalmatinska. U zemlji su se nalazili mnogi pravoslavni manastiri i crkve. Najveći, stari i poznati manastiri su Dragović, Gomirje, Krka, Krupa i Lepavina. Tokom borbenih dejstava, mnoge srpske pravoslavne crkve su uništene ili znatno oštećene. Tako je 1993. godine Hrvatska vojska Sabornu crkvu Svetog Nikole u Karlovcu i rezidenciju episkopa gornjokarlovačkog. Od 1990. do 1995. godine, ukupno je uništeno 76 pravoslavnih crkava,[77] 96 crkvenih zgrada, 10 grobalja, jedna patrijaršijska riznica, crkveni muzej, dvije crkvene biblioteke i dvije arhive. Opljačkane su 94 crkve i 4 manastira.[78]

Hrvatska nacionalna manjina je većinom ispovjedala rimokatoličko hrišćanstvo. Mnoge rimokatoličke crkve su porušene ili oštećene tokom borbenih dejstava. Tokom masakra u Lovasu,[79] Širokoj Luci i Voćinu,[80] srpske paravojne formacije su potpuno ili djelimično uništile rimokatoličke crkve u ovim naseljima.

  •  
    Pravoslavni manastir Gomirje
  •  
    Pravoslavni manastir Dragović
  •  
    Franjevačke crkva Svetog Filipa i Jakova u Vukovaru

Politički sistem

Glavni članak: Politički sistem Republike Srpske Krajine

Za vrijeme svojg postojanja, Srpska Krajina je imala tri predsjednika i šest predsjednika vlade. Nakon proglašenja nezavisnosti 19. decembra 1991. godine Milan Babić je postao predsjednik. Međutim, na toj dužnosti nije dugo ostao. Tokom Babićeve vladavine, on se sukobio sa Milanom Martićem, koji je kontrolisao miliciju i teritorijalnu odbranu.[81]

Stvaranje Srpske Krajine u prvoj fazi pokazalo je značajnu zavisnost od Jugoslavije i složenost političkim nesuglasicama, što je dovelo do političke nestabilnosti. Odnosi između Knina i Beograda bili su veoma složeni u januaru 1992. godine. Razlog za to je bio neslaganje oko Vensovog mirovnog plana. Milan Babić je vjerovao da plan ne odgovara interesima Srpske Krajine, dok se Slobodan Milošević zalagao za njegovo usvajanje u ranoj fazi. Kao rezultat sporova sa Miloševićem, Babić je potpuno izgubio povjerenje u Beograd. Skupština Srpske Krajine je 22. januara je odbacila plan ulaska mirovnih snaga u Hrvatsku, ali je Skupština 9. februara pod pritiskom političara iz Beograda, koji su imali mnogo pristalica iz Srpske Krajine, ipak to usvojila. Babić je 26. februara 26. februara smijenjen sa dužnosti predsjednika. Na prijedlog Beograda za novog predsjednika izabran je Goran Hadžić, a Zdravko Zečević je postao predsjednik vlade. S obzirom da se Babić i njegovi sljedbenici nisu složili sa tom odlukom Skupštine, u Srpskoj Krajini je nastalo dvovlašće. U Srpskoj Krajini su 12. decembra 1993. godine održani prvi višestranački predsjednički i parlamentarni izbori. Uz Miloševićevu podršku u drugom krugu izbora, pobjedio je Milan Martić. Babić je pristao na kompromisnu poziciju ministra spoljnih poslova.[81]

Predsjednik

Glavni članak: Predsjednik Republike Srpske Krajine
 
Goran Hadžić, drugi predsjednik Republike Srpske Krajine

Za vrijeme postojanja Srpske Krajine, predsjednici su bili:

  • Milan Babić (19. decembar 1991. — 26. februar 1992);
  • Goran Hadžić (26. februar 1992. — decembar 1993);
  • Milan Babić (decembar 1993. — januar 1994; izabran u decembru 1993. godine, ali je u januara 1994. godine na novim izborima pobjedio Milan Martić);
  • Milan Martić (12. februara 1994. — avgust 1995).

Protiv svih predsjednika Srpske Krajine kasnije su podignute optužnice pred Haškim tribunalom. Milan Babić je optužen za protjerivanje ljudi iz političkih, rasnih ili vjerskih razloga.[82] On se pred sudom izjavio krivim i osuđen je 2005. godine na 13 godine zatvora,[83] ali je 2006. godine izvršio samoubistvo.[84] Milan Martić je osuđen na 35 godine zatvora zbog ratnih zločina, kršenja zakona i običaja ratovanja i protjerivanja nesrpskog stanovništva iz Srpske Krajine,[63] a kaznu služi u Tartu u Estoniji. Nakon hapšenja bivšeg komandanta Vojske Republike Srpske Stojana Župljanina 11. juna 2008. godine, hapšenja bivše predsjednika Srpske Radovana Karadžića 21. jula 2008. i hapšenja bivšeg komandanta Vojske Republike Srpske Ratka Mladića 26. maja 2011. godine, Goran Hadžić je postao jedan od najtraženijih haških optuženika. Vlasti Srbije su nudile nagradu od 5 miliona evra za informaciju o mjestu boravka Gorana Hadžića. Nakon sedmogodišnje potrage, uhapšen je 20. jula 2011. godine.[85][86]

Vlada

Glavni članak: Vlada Republike Srpske Krajine

Prema Ustavu Srpske Krajine, Vlada je bila nosilac izvršne vlasti u republici. Srpska Krajina je od 1991. do 1995. godine imala ukupno šest vlada:[87]

  • Vlada Milana Babića (29. maj 1991. — 19. decembar 1991);
  • Vlada Riste Matkovića (19. decembar 1991. — 26. februar 1992);
  • Vlada Zdravka Zečevića (26. februar 1992. — 28. mart 1993);
  • Vlada Đorđa Bjegovića (28. mart 1993. — 21. april 1994);
  • Vlada Borislava Mikelića (21. april 1994. — 27. jul 1995);
  • Vlada Milana Babića (27. jul 1995 — 5. avgust 1995).

Vlade Srpske Krajine su formirane na političkoj osnovi i, prema pravilu, imenovani ministri nisu bili stručnjaci u resoru na čijem su se čelu nalazili. Članovi prve dvije vlade su bili iz Knina i Sjeverne Dalmacije, što im, prema Kosti Novakoviću, nije dozvolilo da utiču na situaciju u drugim dijelovima Srpske Krajine.[88]

Skupština

Glavni članak: Skupština Republike Srpske Krajine

Prvi saziv Skupštine Srpske Krajine formiran je krajem 1991. godine iz saziva Skupštine SAO Krajine, Oblasne skupštine Zapadne Slavonije i Velike narodne skupštine Istočne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema. Broj zastupnika je bio više od 200. Skupština je 19. decembra 1991. godine usvojila ustav i proglasila Republiku Srpsku Krajinu.[89] Početkom 1992. godine, aktivnosti skupštine su se zakomplikovale unutrašnjim sukobima izazvanim različitim stavovima prema Vensovom planu, koji je predložen kao osnova za mirno rješenje. Milan Babić se usprotivio usvajanju ovog plana, a zastupnici Skupštine iz njegovih redova okupili su se u Kninu, poznato kao „Kninska skupština”. Drugi dio poslanika, pod vođstvom predsjednika Skupštine Mila Paspalja, sastao se u Glini, poznato kao „Glinska skupština”. Formiranje jedinstvene skupštine u Srpskoj Krajini uspjelo je tek 1993. godine.[90]

Skupština Srpske Krajine sastojala se od 84 zastupnika, izabranih na parlamentarnim izborima. Zastupnički mandat je trajao četiri godine. Predsjednik i njegovi zamjenici predstavljali su sve tri krajiške eksklave. Prema ustavu, Skupština je bila dužna da se sastane dva puta godišnje — prvog radnog dana u martu i prvog radnog dana u oktobru. Trajanje sjednica nije trebalo biti duže od 90 dana. Skupština je bila odgovorna za izmjenu ustava, donošenje zakona, praćenje rada vlade, usvajanje budžeta, izmjenu administrativnih podjela itd.[91]

Ustav

Glavni članak: Ustav Republike Srpske Krajine

Ustav Srpske Krajine je usvojen 19. decembra 1991. godine na zajedničkoj sjednici Skupština SAO Krajina, Veliki narodne skupštine Zapadne Slavonije i Skupštine SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Najviši pravni akt Srpske Krajine se sastojao od 8 glava i 124 tačke.[91]

Prema ustav, Srpska Krajina „nacionalna je država srpskog naroda i država svih građana koji u njoj žive”. Glavnim gradom je proglašen Knin, a za himnu „Bože pravde”. Ustavom su određene i zastava i grb. Službeni jezik je bio srpski jezik, a pismo ćirilica.[91]

Organi za sprovođenje zakona

Od početka sukoba Srba i Hrvata, značajnu ulogu u prvim okršajima imala je Milicija Krajine. Vršeći pritisak na Srbe, hrvatska vlada je otpustila većinu Srba iz centralnog aparata ministarstva unutrašnjih poslova i iz mnogih naseljenih mjesta, gdje su većinu stanovništva činili Hrvati.[32] Pokušaji da se to sprovede i uvedu novi službeni simboli na milicijskim uniformama naišao je na otpor srpskih milicajaca u mjestima sa srpskom većinom. Sa početkom prvih sukoba, milicijske stanice u više gradova povukle su se iz republičkom MUP-a i formirale Miliciju Krajine, na čelu sa milicijskim inspektorom Milanom Martićem. Sekreterijat unutrašnjih poslova na čelu sa Milanom Martićem osnovan je 4. januara 1991. godine. Milicija Krajine je više puta učestvovala u vojnim operacijama, uprkos činjenici da su njeni pripadnici bili naoružani samo lakim vatrenim oružjem. Prema zapadnim istraživačima, Milicija Krajine je u julu 1991. godine imala oko 7 hiljada pripadnika sa oko 20 hiljada pripadnika u rezervnom sastavu. Prema podacima srpskih autora, Milicija Krajine je 9. oktobra 1991. godine imala 1.200 običnih milicionera, 500 specijalaca i 1.200 rezervista. Oni su bili pripadnici sedam sekreterijata unutrašnjih poslova (u Kninu, Korenici, Petrinji, Vojniću, Okučanima, Belom Manastiru i Vukovaru).[92]

Kancelarija odvojenih jedinica milicije osnovana je 28. aprila 1992. godine. Ove jedinice su bile organizovane u osam brigada sa 24.000 pripadnika i predstavljale su neku vrstu prelazne organizacije između Teritorijalne odbrane i regularne vojske. Njihov zadatak je bio zaštita granice. Rastuštene su sa osnivanjem regularne vojske u oktobru 1992. Obična milicija je postojala do kraja 1995. godine. Dana 5. oktobra 1994. godine imala je ukupno 3.850 pripadnika, od toga 1.950 milicajaca, 183 inspektora, 591 specijalca, 422 zvaničnika i 694 rezervista. Snage Milicije Krajine u Istočnoj Slavoniji, Baranji i Zapadnom Sremu su 1. jula 1996. godine preimenovane u „Prelaznu policiju”, koju su činili Srbi, Hrvati i posmatrači OUN. Ove snage su 15. decembra 1997. godine formalno postale dio Hrvatske policije.[92]

U Srpskoj Krajini je postojala sudska vlast. Osnovani su Vrhovni sud, Ustavni sud, okružni i opštinski sudovi. Vojni sud je uspostavljen 1994. godine. Na opštinskom i republičkom nivou bila su organizovana i djelovala su tužilaštva.[93]

Oružane snage

Glavni članak: Srpska vojska Krajine
 
Srpska vojska Krajine 1993 - 1995
 
Srpska vojska Krajine oficirski emblem 1993 - 1995

Na ljeto 1990. godine od jedinica milicije i dobrovoljaca u Kninu formirani su odredi samoodbrane, kao i milicijski sekreterijati, čiji su pripadnici bili srpski milicajc, koji su odbili da se potčine vlasti u Zagrebu. U januaru 1991. godine stvoreno je posebno odjeljenje unutrašnjih poslova, koje je omogućilo krajiškim Srbima da koordinišu djelatnost Milicije. Približno u isto vrijeme, u okviru Milicije Krajine od dobrovoljaca je stvorena specijalna jedinica, koja je nosila naziv „Martićevci”, po komandantu Milanu Martiću. U ljeto 1991. u Krajini su mobilizovani odredi Teritorijalne odbrane, a u velikom slučaju njihovim akcijama su rukovodili oficiri Jugoslovenske narodne armije. Nakon potpisivanja primirja 1992. godine, JNA se povukla sa teritorije Hrvatske i Krajine, ostavljajući Srbima dio teškog naoružanja. Oružje je skladišteno pod nadzorom Mirovnih snaga OUN. Pošto su jedinice TO povučene u kasarne, na borbenoj liniji su ostale samo brigade Posebne jedinice milicije, čiji su pripadnici imali samo lako vatreno naoružanje. Ove brigade su bile podređene posebnom podjeljenju u okviru MUP Srpske Krajine.

Hrvatski napad na Miljevački plato, pokazao je da mirovnjaci neće braniti Srpsku Krajinu i 16. oktobra 1992. godine osnovana je Srpska vojska Krajine — regularna vojska Srpske Krajine.[94] Sprovedena je vojna reforma, prema kojoj su jedinice TO i brigade Posebnih jedinica milicije transformisane u vojne brigade i odrede. Sve one su raspoređene u sastav šest korpusa i Glavni štab. SVK se sastojala iz Glavnog štaba, štabnih jedinica, armijskih korpusa i RV i PVO. U osnovi, korpus SVK se sastojao od štaba, nekoliko pješadijskih brigada, artiljerijskih bataljona, protivtenkovskog diviziona, diviziona PVO i pozadinskih baza.[95] Neki korpusi su imali specijalne jedinice, a u 7. korpusu se nalazio oklopni voz. Svi korpusi SVK, sa izuzetkom Korpusa specijalnih jedinica koji je osnovan u ljeto 1995. godine, bili su zasnovani na teritorijalnom principu.[96]

Važno tijelo koje je koordinisalo aktivnostima ministarstva odbrane i vojnim jedinicama, bilo je Vrhovni savjet odbrane. Sastojao se od predsjenika, prvog ministra, ministrao odbrane, ministra unutrašnjih poslova i komandanta vojske. Vrhovni savjet odbrane određivao je vojne položaje, usmjeravao odbranu u slučaju prijetnje, mobilizovao vojsku i sprovodio druge aktivnosti u skladu sa ustavom i zakonom.[91]

Nakon pada Srpske Krajine 1995. godine, veliki dio naoružajanja SVK evakuisan je na teritoriju Republike Srpske i predat Vojsci Republike Srpske. Dio pripadnika SVK je nastavio vojnu službu u VRS. Posljednji preostali je 11. istočnoslavonski korpus koji je popunjen u jesen 1995, a oružje je dobijao iz Jugoslavije. Poslije Erdutskog sporazuma je raspušten 21. juna 1996. godine, a oružje je predato Vojsci Jugoslavije.[97]

Socijalni i društveni podaci

Privreda

  Za više informacija pogledajte članak Dinar Republike Srpske Krajine

Prema mnogim istraživačima, u socijalističkom periodu, teritorije koje su ušle u sastav Srpske Krajine, bile su značajno slabije razvijene od ostatka teritorije Hrvatske.[78] Infrastruktura je bila manje razvijena, turistički potencijal znatno manji, kao i obim investicija. Prije rata, mnogi industrijski objekti u krajiškim gradovima su bili dio industrijskih postojenja koje se nalaze u Hrvatskoj ili u Bosni i Hercegovini. Borbena dejstva su nanjela znatnu štetu infrastrukturi Srpske Krajine, prekinuvši mnoge proizvodne i trgovinske veze. Izuzetno su oštećeni i stambeni objekti. Uvođenje sankcija Jugoslaviji je uticalo na situaciju u Srpskoj Krajini, što je pogoršalo već tešku ekonomsku situaciju.[98]

 
Fabrika „Tvik” u Kninu

Tokom stvaranja države, krajiške vlasti su vjerovale da će izgraditi privredu kroz blisku saradnju sa Jugoslavijom i Srpskom.[98] Međitim, pomoć iz Beograda otežale su međunarodne sankcije. Ipak, privreda Srpske Krajine nastavila je da funkcioniše tokom perioda borbenih dejstava.[99]

Vlada je 1992. godine odlučila da podrži preduzeća, koja su prije rata bila u javnom vlasništvu, jer su se suočila sa velikim poteškoćama. Usvojila je svoju valutu — dinar Republike Srpske Krajine, ali je zbog velike inflacije njena vrijednost stalno opadala. Hiperinflacija je počela 1993. godine, što je onemogućilo usvajanje republičkog budžeta. Početkom 1994. godine u Jugoslaviji je uveden novi dinar, vezan za njemačku marku po kursu 1:1. Jugoslovenski dinar se u Srpskoj Krajini i Srpskoj usvaja kao jedina valuta, čime je hiperinflacija zaustavljena. Nova vlada sa Borislavom Mikelićem na čelu, usvojila je budžet i počela da obnavlja privredu.[98]

Mnoga preduzeća iz Srpske Krajine su pokušala da se preorjentišu na tržišta Srpske i Srbije, što je djelimično postignuto. Program stabilizacije privrede i finansija je razvijen 1994. godine. Funkcionisanje monetarnog sistema i finansija zavisilo je isključivo od Beograda. Aktivno je korišteno poljoprviredno zemlje površine od 700.000 hektara. Međutim, zbog nedostatka gorica za mašine i nedovoljnog finansiranja, poljovrivreda u Srpskoj Krajini je pokazala nisku efikasnost. Konkretno, u Istočnoj Slavoniji je 1994. godine 45% zemljišta pripremljeno za sijanje, ali je kraju žetva prikupljena samo za 30%.[100] Aktivno je korišten i šumski fond od 540.000 hektara, sa godišnjim pripastom od 1.500.000 m3. Mediji su pri tome u više navrata tvrdili, kako je sječa šuma u Istočnoj Slavoniji sprovođena bez regulativa i planiranja. U ovoj oblasti je crpljena i nafta, ali u nedovoljnim količinama kako bi se pokrio republički deficit goriva.[101] Nafta crpljena u Srpskoj Krajini slata je na preradu u Pančevo u Jugoslaviji. Zatim je ono prodavano na teritoriji Srpske Krajine. Istovremeno, dio goriva je dodjeljivan vojsci i ministarstvu unutrašnjih poslova, kako bi ispunili svoje potrebe.[102]

Kultura i obrazovanje

Prva mjera ka stvaranju obrazovnog sistema nezavisnog od Zagreba preuzete su u septembru 1990. godine, kada je osnovan Kulturno-prosvjetni savjet Sjeverne Dalmacije i Like. U martu 1991. osnovano je ministarstvo obrazovanja, sa sjedištem u Kninu i mjesnim kancelarijama u Belom Manastiru i Topuskom (osnovano nešto kasnije). Na čelu ministarstva se nalazio Dušan Badža, profesor iz Obrovca. Sa početkom neprijateljstava, obrazovni proces je više puta prekinut. Same škole su periodično bombardovane i uništavane.

U junu 1993. godine vlada Srpske Krajine donjelo je odluku o osnivanje Univerziteta Nikola Tesla u Kninu. U sastavu univerziteta su se nalazila četiri fakulteta:[103]

  • Filozofski fakultet u Petrinji;
  • Poljoprivredni fakultet u Belom Manastiru;
  • Politehnički fakultet u Kninu;
  • Fakultet društvenih nauka u Kninu.

Profesori iz Srbije i Srpske su pružali značajnu pomoć univerzitetu.[103]

U školama Srpske Krajine su se učili sljedeći predmeti: srpski jezik i književnost, istorija, geografija, muzička i likovna kultura, priroda i društvo i vjeronauka. Udžbenike je štampao Zavod za udžbenike Republike Srbije. Iz Srbije je podremana humanitarna pomoć kako pojedinačno učenicima, tako i cijelim školama. Djeca poginulih boraca su dobijala udžbenike na poklon. Znatnu pomoć obrazovnom sistemu Srpske Krajine, osim Srbije, pružala je Grčka i Rusija.[104]

U ljeto 1993. godine u Srpskoj Krajini je osnovana Narodna biblioteka, čije je osnivanje pomogla Srpska akademija nauka i umjetnosti. U Kninu je 16. juna osnovano Srpska narodno pozorište. Ansambla pozorišta je učestvovao na festivalima u gradovima Srpske Krajine zajedno sa kolegama iz Srpske i Srbije. Nešto kasnije u Kninu je osnovan dokumentacioni centar „Krajina-film”.[103] Brojne kulturne manifestacije su održavane u Domovima Srpske vojske Krajine, posebno u Kninu, Benkovcu, Petrinji, Glini i Belom Manastiru. Organizovana su i kulturna društva.[105] Pored toga, u Srpskoj Krajini su preuzete određene mjera za osnivanje muzeja. Muzejska djelatnost je organizovana u Kninu (Kninska tvrđava), Benkovcu (Kaštel Benković), Petrovoj Gori, Topuskom, Vukovaru (Dvorac grofa Elca) i Belom Manastiru.[105]

U Srpskoj Krajini se emitovala „Državna radio-televizija”, kao i u Benkovcu, Kninu, Gračanici, Korenici, Slunju, Vrginmostu, Petrinji, Okučanima, Vukovaru, Borovu Selu, Mirkovcima i Belom Manastiru. Krajem 1993. godine, radi predizborne kampanje Milana Martića, uz podršku Jugoslavije, počelo je emitovanje programa „Televizija na Plitvicama”.[105]

Poslije pada Srpske Krajine u avgustu 1995. godine, mnogi učenici i studenti nastavili su školovanje u Srbiji. U jesen 1995. godine, obrazovne institucije Srbije su iz izbjegličkih porodica iz Srpske Krajine zabilježile 15.900 osnovaca, 6.100 srednjoškolaca i 1.890 studenata.[106]

Zdravstvena zaštita

Zdravstvo područja Srpske Krajine je prije rata bilo integralni dio zdravstvene službe u Hrvatskoj. Finansirano je iz jedinstvenog fonda, sa sjedištem u Zagrebu. Količina novca kojom je raspolagalo krajiško zdravstvo nije bila dovoljna da pokrije veće potrebe. Zdravstvena služba Krajine imala je 9 domova zdravlja (Knin, Benkovac, Obrovac,

, Korenica, Donji Lapac, Dvor na Uni, Kostajnica, Vrginmost, Vojnić) i 3 medicinska centra (Knin, Glina, Petrinja). Broj stanovnika na jednog ljekara je bio, u prosjeku, 1.412. Najmanji je bio u Kninu (532) i u Petrinji (554), dok u Vojniću taj broj iznosio 2.233. Broj postelja u RSK je iznosio 1.338, tj. 4,53 kreveta na 1.000 stanovnika.[107]

Nakon početka rata u 1991. godini zdravstvena služba u SAO Krajini je reformisana u pravcu autonomije i saradnji sa službama zdravlja Bosne i Hercegovine i Jugoslavije. U jesen 1991. bila su stvorena dva medicinska centra u Kninu (Dalmacija i Lika) i u Glini (Kordun i Banija). Značajna pažnja je bila obraćena na pomoć izbjeglicama sa područja pod kontrolom ZNG i MUP-a Hrvatske, kojih je bilo ukupno oko 100.000 ljudi. U toku čitavog rata veliku pomoć ljekarima Srpske Krajine su pružili Vojnomedicinska akademija u Beogradu i humanitarne organizacije, kao i Srpska pravoslavna crkva.[108]

Sport

Prvi koraci po razvoju sportskih aktivnosti na prostoru Srpske Krajine su počeli 28. septembra 1992. godine kada je usvojen Zakon o fizičkoj kulturi. Nakon toga su osnovani strukovni savezi kao fudbalski u Srbu, košarkaški u Kninu, odbojkaški u Vukovaru, rukometni u Belom Manastiru, šahovski u Borovu naselju itd. U Benkovcu 11. februara 1995. godine je osnovan Olimpijski komitet Republike Srpske Krajine. Saradnja Srpske Krajine, Srpske i Srbije na sportskom polju bila je uspješna. Prvi koraci saradnje napravljeni su zahvaljujući naporima Ministarstva za sport Savezne Republike Jugoslavije, Jugoslovenskog olimpijskog komiteta, Fakulteta za fizičko vaspitanje i drugih institucija u Beogradu i sličnih iz Srpske, odnosno sa Pala i iz Banje Luke. U Srpskoj Krajini je bila popularna fudbalska liga koja je postojala u periodu od 1992. do 1995. godine, a najpoznatiji klub je bio „Dinara” iz Knina. Politički položaj Srpske Krajine odrazio se na njen sportski život u međunarodnim okvirima. To je značilo blokadu u svakom pogledu.[109]

Sportske aktivnosti su sprovođene u čitavom ratnom periodu. Krajiška ekipa je učestvovala na prvenstvu Vojske Republike Srpske u zimskim sportovima na Jahorini. Karatisti iz Petrinje učestvovali su na karate prvenstvu Jugoslavije. Organizovano je više trka maratonaca od kojih je najpoznatija trka na relaciji Banja Luka—Knin u dužini 320 km.[110]

U organizaciji Glavnog štaba Srpske vojske Krajine, na stadionu Sportskog centra u Kninu, 22. maja 1993. godine, odigrana je prijateljska fudbalska utakmica između selekcija Srpske vojske Krajine i Vojske Republike Srpske. Utakmicu je posmatralo nekoliko hiljada gledalaca, među kojima su bili Đorđe Bjegović, predsjednik Vlade Srpske Krajine i general Mile Novaković, komandant Srpske vojske Krajine, sa saradnicima. Fudbaleri obje ekipe došli su na utakmicu sa ratišta iz svih dijelova svojih država.[105]

Trenutno stanje

Glavni članak: Vlada Republike Srpske Krajine u progonstvu

Poslanici nekadašnje Skupštine Republike Srpske Krajine su 2005. godine formirali Vladu Republike Srpske Krajine u progonstvu, međutim ona do danas nije ostvarila neki veći uticaj kako među izbjeglim licima iz Srpske Krajine, tako i prema Vladi Srbije.[111][112][113]

Prvi ministar vlade u progonstvu je Milorad Buha. U vladi se još nalazi šest ministara. Članovi vlade u progonstvu izjavili su da namjeravaju raditi na planu zasnovanom na planu Z-4 i njihov konačni cilj je da Srbi postignu „više od autonomije, manje od nezavisnosti” u Hrvatskoj.[114] Skupština i Vlada Srpske Krajine u progostvu je priznala nezavisnost Abhazije i Južne Osetije.[115]

Napomene

Reference

  1. ↑ "DOKUMENTI INSTITUCIJA POBUNJENIH SRBA U REPUBLICI HRVATSKOJ (siječanj – lipanj 1993.)", edicija "REPUBLIKA HRVATSKA I DOMOVINSKI RAT 1990.-1995. DOKUMENTI", Knjiga 7., str. 14-16, 21, 24, 35, 42, 52, 59, 103, 130, 155, 161, 180-182, 197, 351, 378, 414, 524, 605, 614, 632, 637
  2. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 326
  3. ↑ 3,0 3,1 Novaković 2009: str. 191
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Gusьkova 2001: str. 138
  5. ↑ Novaković 2009: str. 202
  6. ↑ Novaković 2009: str. 203
  7. ↑ Novaković 2009: str. 204
  8. ↑ Novaković 2009: str. 206
  9. ↑ Novaković 2009: str. 207
  10. ↑ Novaković 2009: str. 208
  11. ↑ Novaković 2009: str. 210
  12. ↑ Radelić et al. 2006: str. 198
  13. ↑ Gusьkova 2001: str. 137
  14. ↑ Gusьkova 2001: str. 146
  15. ↑ Radelić et al. 2006: str. 199
  16. ↑ Gusьkova 2001: str. 1347
  17. ↑ Novaković 2009: str. 179
  18. ↑ 18,0 18,1 Nikiforov 2011: str. 780
  19. ↑ 19,0 19,1 Čubrilo et al. 2011: str. 204
  20. ↑ Gusьkova 2001: str. 134
  21. ↑ Vasilьeva & Gavrilov 2000: str. 323
  22. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 270
  23. ↑ Jović 1996: str. 409—410
  24. ↑ 24,0 24,1 Nikiforov 2011: str. 779
  25. ↑ Gusьkova 2001: str. 142
  26. ↑ Novaković 2009: str. 185
  27. ↑ 27,0 27,1 Nikiforov 2011: str. 791
  28. ↑ Mikulan, Thomas & Pavlovic 2006: str. 31
  29. ↑ Isby 2003: str. 84
  30. ↑ Isby 2003: str. 83
  31. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 292
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Nikiforov 2011: str. 781
  33. ↑ Radelić et al. 2006: str. 219
  34. ↑ Gusьkova 2001: str. 145
  35. ↑ Petrović 1994: str. 95-96, 213
  36. ↑ Petrović 1994: str. 138-139, 248-249
  37. ↑ Gusьkova 2001: str. 139
  38. ↑ Radelić et al. 2006: str. 214
  39. ↑ Mikulan, Thomas & Pavlovic 2006: str. 46
  40. ↑ Isby 2003: str. 93
  41. ↑ 41,0 41,1 Radelić et al. 2006: str. 221
  42. ↑ Nikiforov 2011: str. 787
  43. ↑ Isby 2003: str. 95
  44. ↑ 44,0 44,1 Gusьkova 2001: str. 213
  45. ↑ 45,0 45,1 Nikiforov 2011: str. 790
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 „Predmet Milosevic (IT-02-54) - Druga izmijenjena optuznica” (sr). www.icty.org. 23. 10. 2002. Pristupljeno 24. 11. 2017. 
  47. ↑ Gusьkova 2001: str. 208
  48. ↑ Radelić et al. 2006: str. 222
  49. ↑ Gusьkova 2001: str. 194
  50. ↑ Gusьkova 2007: str. 71
  51. ↑ 51,0 51,1 Mikulan, Thomas & Pavlovic 2006: str. 54
  52. ↑ Sekulić 2000: str. 30—36
  53. ↑ 53,0 53,1 Mikulan, Thomas & Pavlovic 2006: str. 55
  54. ↑ „"MEDAČKI DŽEP" (IT-04-78) ADEMI i NORAC” (sr). www.icty.org. Pristupljeno 24. 11. 2017. 
  55. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 253
  56. ↑ Radelić et al. 2006: str. 168—170
  57. ↑ Sekulić 2000: str. 89
  58. ↑ Gusьkova 2001: str. 212
  59. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 259
  60. ↑ Mlečin 2001: str. 647
  61. ↑ Marjan 2007: str. 41
  62. ↑ Nikiforov 2011: str. 797
  63. ↑ 63,0 63,1 „“RSK” (IT-95-11) MILAN MARTIĆ” (sr). www.icty.org. Pristupljeno 24. 11. 2017. 
  64. ↑ „Croatia” (en). www.hrw.org. avgust 1996.. Pristupljeno 24. 11. 2017. 
  65. ↑ Ivanovskiй, Sergeй. „Padenie Respubliki Serbskaя Kraina” (ru). www.coldwar.ru. Pristupljeno 24. 11. 2017. 
  66. ↑ „Operacija Bljesak Etničko čišćenje zapadne Slavonije 1. maj 1995. godine - Fond za humanitarno pravo” (sr). www.hlc-rdc.org. 01. 05. 2002.. Pristupljeno 04. 12. 2017. 
  67. ↑ Mikulan, Thomas & Pavlovic 2006: str. 56
  68. ↑ „“OPERACIJA OLUJA” (IT-06-90) GOTOVINA i MARKAĈ” (sr). www.icty.org. Pristupljeno 24. 11. 2017. 
  69. ↑ Štrbac 2005: str. 229
  70. ↑ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popisi stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
  71. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 304
  72. ↑ Nikiforov 2011: str. 846
  73. ↑ Novaković 2009: str. 122
  74. ↑ „REPORT OF THE SECRETARY-GENERAL SUBMITTED PURSUANT TO SECURITY COUNCIL RESOLUTION 1009 (1995)” (en). www.un.org. 23. 08. 1995. Pristupljeno 04. 12. 2017. 
  75. ↑ Gusьkova 2001: str. 500
  76. ↑ „SUDIJA RODRIGUES POTVRDIO OPTUŽNICU PROTIV SLOBODANA MILOŠEVIĆA ZA ZLOČINE POČINJENE U HRVATSKOJ” (sr). www.icty.org. 09. 10. 2001. Pristupljeno 25. 11. 2017. 
  77. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 575
  78. ↑ 78,0 78,1 Nikiforov 2011: str. 776
  79. ↑ „Stradanje u Domovinskom ratu” (hr). www.lovas.hr. Arhivirano iz originala na datum 2012-05-31. Pristupljeno 27. 11. 2017. 
  80. ↑ Blaskovich, Jerry (01. 11. 2002). „The Ghastly Slaughter of Vocin Revisited:Lest We Forget” (en). Pristupljeno 27. 11. 2017. 
  81. ↑ 81,0 81,1 Gusьkova 2001: str. 209
  82. ↑ „Milan Babic. Podaci o predmetu” (sr). Pristupljeno 25. 11. 2007. 
  83. ↑ „PRESUDA ŽALBENOG VEĆA U PREDMETU: TUŽILAC PROTIV MILANA BABIĆA” (sr). www.icty.org. 18. 07. 2005. Pristupljeno 25. 11. 2017. 
  84. ↑ „MILAN BABIĆ SEBI PRESUDIO” (sr). www.novosti.rs. 06. 03. 2006. Pristupljeno 25. 11. 2017. 
  85. ↑ „Arestovan эks-prezident Serbskoй Krainы Goran Hadžič. Novosti. Pervый kanal” (ru). www.1tv.ru. 20. 07. 2011. Pristupljeno 25. 11. 2017. 
  86. ↑ „Arestovan эks-prezident Respubliki Serbskaя Kraina Goran Hadžič” (ru). Rossiйskaя gazeta. 20. 07. 2011. Pristupljeno 25. 11. 2017. 
  87. ↑ Novaković 2009: str. 216
  88. ↑ Novaković 2009: str. 217
  89. ↑ Novaković 2009: str. 212
  90. ↑ Novaković 2009: str. 213
  91. ↑ 91,0 91,1 91,2 91,3 Ustav Republike Srpske Krajine, Službeni glasnik Republike Srpske Krajine, 1991 
  92. ↑ 92,0 92,1 Mikulan, Thomas & Pavlovic 2006: str. 42
  93. ↑ Novaković 2009: str. 219
  94. ↑ Sekulić 2000: str. 37
  95. ↑ Mikulan, Thomas & Pavlovic 2006: str. 32
  96. ↑ Marjan 2007: str. 38
  97. ↑ Dimitrijević 2010: str. 306
  98. ↑ 98,0 98,1 98,2 Radelić et al. 2006: str. 263
  99. ↑ Gusьkova 2001: str. 210
  100. ↑ Svarm, Filip (15. 08. 1994). „August 15, 1994 Vreme News Digest Agency No 151” (en). www2.scc.rutgers.edu. Arhivirano iz originala na datum 2008-05-15. Pristupljeno 27. 11. 2017. 
  101. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 332
  102. ↑ Radelić et al. 2006: str. 264
  103. ↑ 103,0 103,1 103,2 Radelić et al. 2006: str. 266
  104. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 339
  105. ↑ 105,0 105,1 105,2 105,3 Novaković 2009: str. 229
  106. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 341
  107. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 336
  108. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 337
  109. ↑ Čubrilo et al. 2011: str. 351
  110. ↑ Novaković 2009: str. 228
  111. ↑ „"Vlada RSK" u izbeglištvu” (sr). B92.net. 26. 02. 2005. Pristupljeno 04. 12. 2017. 
  112. ↑ „Vlada Republike Srpske Krajine” (sr). www.vladarsk.com. Arhivirano iz originala na datum 01. 10. 2012. Pristupljeno 04. 12. 2017. 
  113. ↑ „Vreme 739 - Vlada u izbeglistvu: Krajisnici, dje cemo na prelo” (sr). Vreme.com. 03. 03. 2005. Pristupljeno 07. 03. 2013. 
  114. ↑ „B92 specijal: 10 godina od Oluje nad Krajinom” (sr). www.b92.net. 05. 08. 2005. Pristupljeno 28. 11. 2017. 
  115. ↑ „Skupštine RSK priznala Republike Abhaziju i Južnu Osetiju.” (sr). www.srpskapolitika.com. 12. 09. 2008. Arhivirano iz originala na datum 24. 09. 2015. Pristupljeno 28. 11. 2017. 

Literatura

srpski
  • Čubrilo, Radoslav I.; Biljana R., Ivković; Dušan, Đaković; Jovan, Adamović; Milan Đ., Rodić (2011) (sr). Srpska Krajina. Beograd: Matić. str. 742. 
  • Novaković, Kosta (2009) (sr). Srpska Krajina: Usponi, padovi, uzdizanja. Beograd/Knin: Srpsko kulturno društvo Zora. str. 602. ISBN 978-86-83809-54-7. 
  • Kostić, Lazo M. (1990). Sporne teritorije Srba i Hrvata. Beograd: Dosije. 
  • Nišić, Stanko (2002) (sr). Hrvatska oluja i srpske seobe. Beograd: Knjiga komerc. 
  • (sr) Rat za opstanak Srba Krajišnika. Zbornik radova 1.. Beograd: Telo print. 2010. 
  • Pešut, Mane (1995) (sr). Krajina u ratu 1941-1945. Beograd. 
  • Jović, Borislav (1996) (sr). Poslednji dani SFRJ: Izvodi iz dnevnika. Beograd: Politika, izdavačka delatnost. 
  • Sekulić, Milisav (2000) (sr). Knin je pao u Beogradu. Bad Vilbel: Nidda Verlag Gmbh. 
  • Štrbac, Savo (2005) (sr). Hronika progranih Krajišnika. Beograd: Udruženje Srba iz Hrvatske. ISBN 978-86-83809-24-0. 
  • Dimitrijević, Bojan B. (2010) (sr). Modernizacija i intervencija jugoslovenske oklopne jedinice 1945-2006 (1. izd.). Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 9788674031384. 
ruski
engleski
  • Žerjavić, Vladimir (1993) (en). Yugoslavia-manipulations with the number of Second World War victims. Zagreb: Croatian Information Centre. ISBN 978-0-919817-32-6. 
  • Tomasevich, Jozo (1975) (en). The Chetniks. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN 978-0804708579. 
  • Hoare, Marko Attila (2006) (en). Genocide and resistance in Hitler's Bosnia : the Partisans and the Chetniks, 1941-1943 (1. izd.). Oxford: Published for the British Academy by Oxford University Press. ISBN 978-0197263808. 
  • Pavković, Aleksandar; Radan, Peter (2011) (en). The Ashgate Research Companion to Secession. Ashgate Publishing, Ltd.. str. 174. ISBN 978-0-7546-7702-4. Pristupljeno 11. 12. 2017. 
  • Mikulan, Krunoslav; Thomas, Nigel; Pavlovic, Darko (2006) (en). TheYugoslav Wars (1) : Slovenia & Croatia, 1991-95. Oxford: Osprey. ISBN 978-1-84176-963-9. 
  • Isby, David C., ur. (2003) (en). Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflicts, 1990-1995, with Maps. Washington: Diane Publishing Company. str. 501. ISBN 9780756729301. 
  • Frucht, Richard, ur. (2005) (en). Eastern Europe. Santa Barbara, Calif.: ABC-Clio. ISBN 978-1576078006. 
  • Pesic, Vesna (1996) (en). Serbian Nationalism and the Origins of the Yugoslav Crisis. Washington: Peaceworks. 
ostali

Dodatna literatura

Vanjske veze

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_Srpska_Krajina&oldid=42230800