Dempuèi l'Antiquitat, las costièras de Rabastens èran pobladas coma ne testimònian los vestigis (a 1 km de la vila) d'una vila galloromana a Las Pèiras. Una primièra campanha d'excavacion, de 1840 per Gustave de Clausade descobriguèt una mosaïca e de tambors de colomnas de marbre esculptadas d'escènas de cabals (expausadas al Musèu de Sant Ramon de Tolosa). Una segonda campanha dins los ans 1970 descobriguèt una fòrça bèla mosaïca expausada dempuèi al Musèu del País Rabastinés.
Los abitants de la vila galloromana se serián refugiats sul caire rocassut constituit pels rius Rotavolp e Tarn al moment de l'arribada dels visigòts e la destruccion de la vila. Lo refugi faguèt pauc a pauc lo primièr castrum, quartièr nomenat uèi lo castèl.
Lo castrum permetiá de contrarotlar un ga sus la rota de Tolosa a Lion.
Al començament del sègle XII, la ciutat foguèt dirigida par una cosenhoriá. La familha de Rabastens èra aliada amb los Comtes de Tolosa: Ramon de Rabastens èra evesque de Tolosa de 1200 a 1205 e Pèire Ramon èran dins lo conselh de Ramon VI.
En 1210 los cosenhors abandonèron lors dreches de justícia al comte de Tolosa qu'aparava los abitants. Lor balhèt libertats e privilègis.
Situada prèp de Lauragués, epicentre del catarisme, Rabastens aviá la reputacion d'èsser un "nis d'eretics".
La fidelitat de Rabastens pels Comtes de Tolosa, subretot de Pelfòrt de Rabastens, li costarà car. En aplicacion del Tractat de París (1229), la ciutat deguèt destruire los barris. La ciutat venguèt un consulat pendent aquel periòde.
Quand la patz tornèt, Rabastens coneguèt al fin del sègle XIII un periòde astrat mercé al vinhal de Galhac, alara mai espandit del galhaqués.
La qualitat del vin de Rabastens èra estimada. Las gabarras, naus de fons plan, descendián Tarn amb de barricas de Rabastens fins a Bordèu.
A l'epòca, l'urbanisme se desvelopèt segon lo dessenh de las bastidas. La ciutat de Rabastens s'organiza doncas a l'entorn del Borg Mejan.
La glèisa de Nòstra Dòna del Borg foguèt fortificada entre 1230 e 1260 e patronizada pels monges benedictins de Moissac, presents al priorat al sègle XII.
Es de nau unica e vasta, rectangulara, de quatre travadas voltadas d'ogivas e tota de bricas segon lo modèl de la Catedrala de Sant Estève de Tolosa.
Al sègle XIV, lo prior Bernart La Torre decidèt d'apondre a la nau un còr poligonal.
Essent situada sul camins de pelegrinatge del Puèi de Velai cap a Compostèla, la glèisa profeitèt. La vila de Rabastens èra estapa pels pelegrins: l'espital de Sant Jaume e lo patrimòni de la vila ne testimònian.
Qualques ans aprèp lo començament de la Guèrra de Cent Ans (1337), los pastorèls ataquèron las comunautats josievas.
En 1381, de milièrs d'òmes foguèron massacrats dins Rabastens per Gaston Febus, Comte de Fois e Bearn.
Es aquela vision qu'auriá provocat las revelacions de Constança de Rabastens. Los degalhs de la Pèsta Negra de 1348 s'ajustèron a los de la guèrra.
En 1450, es la fin de la Guèrra de Cent Ans. La cultura del pastèl faguèt la prosperitat d'Albigés e de Lauragués.
Le pastèl èra l'objècte d'un comèrci important en Euròpa. L'indigòt, pus economic, lo remplacèt al sègle XVI. Le pastèl faguèt la riquesa dels negociants albigeses que se faguèron bastir de bèls ostals de familha.
En 1561, pendent la primièra guèrra de religion, los protestants prenguèron Rabastens e tuèron de franciscans. En 1562, los catolics, jol cap de Blasi de Monluc, tornèron contrarotlar la vila aprèp un brèu sètge e de memòria ont foguèron tirats prèp de uèi cent còps de canon contra la punta extrèma de la ciutat -nomenada lo castèl- e qu'èra separada de la vila per un valat prigond e de defensas eficaças. L'assalt es contat en detalh dins los Comentaris de Monluc que foguèt gravament ferit al visatge d'un còp d'arcabusa. Benlèu per venjar lor prestigiós – mas vielhissent – cap que pensavan ferit a mòrt, los soldats de Monluc, un còp mèstres del castèl, getèron pel naut d'una de las torres una partida dels defensors. Las femnas, perque avián participat a la defensa, foguèron passadas per l'espasa. E lo cap dels protestants, Francés Delhèrm, foguèt menat a Tolosa per èsser penjat.
La patz d'Amboise (19 març de 1563) acabèt provisòriament lo conflicte. Un Chaple de Sant Bertomieu (24 d'agost de 1572 a París) tanben se faguèt a Rabastens lo 5 d'octòbre[6].
Una epidèmia de pèsta fragilizèt la populacion en 1631. Per isolar la vila, los pestiferats son lotjats dins lo barri de Murèl, o quartièr dels pestiferats.
Pendent de sègles los mercants rics s'aucèron dins la societat. E al sègle XVII e XVIII. Venguèron "avocats e conselhièrs del rei" al Parlament de Tolosa fins a Capitols. Foguèron anoblits. Mantenguèron o bastiguèron d'ostals rics a Rabastens.
Al començament del sègle XIX: Rabastens prenguèt son aspècte d'uèi: los valts foguèron aterrats per ne far de passejadas e Liças, un pont suspendut foguèt bastit sus Tarn en 1835 e la faciada de Nòstra Dòna del Borg foguèt acabada amb l'apond d'una segonda torre.
Los tèissiers e cordonièrs de l'Edat Mejana balhèron la plaça als ebenistas e fabricants de mòbles.
La cava cooperativa creada en 1953 dinamizèt l'economia de Rabastens.
La comuna, perque es espandida, compta fòrça parròquias del Regim Ancian:
Patrimòni Mondial de l'UNESCO Nòstra Dòna del Borg, Patrimòni Mondial de l'UNESCO dins lo quadre dels Camins de Sant Jaume. Naut luòc del patrimòni jaumèire, la glèisa conten de frescas qu'illustran diferents episòdis de la vida, reala o legendària, de Sant Jacme lo Màger
Nòstra Dòna del castèl
Sant Pèire dels Penitents blancs
Sant Amans
Sant Joan de Puègcabal
Sant Andrèu de Marèus
Sant Genest de Lausefan
Sant Jòrdi de Sant Jèri
Sant Joan de Blonac
Sant Martin de Guiddal
Sant Martin (Sant Estève) de Teissoda
Sant Martin de Mors
Sant Massal (annèxe de Raust)
Sant Miquèl
Sant Pèire de Raust
Sant Pèire de Sant Caprés
Sant Pèire de Vertus
Sant Robèrt de las Filhas
Sant Salvi de Bèlmontet (o de la Recòsta)
Sant Jòrdi de Meserac
Nòstra Dama de la Recòsta
Sant Sinforian de Laden
e mai las parròquias de l'actuala comuna de Grasac
Elie-A. Rossignol, Monographies communales ou Étude statistique, historique et monumentale du département du Tarn. Tome IV, Canton de Rabastens, Toulouse, Delboy, 1864
Raymond Picou, Aperçus préhistoriques sur Rabastens, sa région et le menhir de Vieux en Albigeois, 1924
L'Écho de Rabastens, organe des veillées rabastinoises, 1948-
La toponimia de Rabastens foguèt estudiada per l'abat Negre (Toponymie du canton de Rabastens, 1959).
Lengadòc
França
