Amerikaanse presidentsverkiezingen 2016
De Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 waren de 58e presidentsverkiezingen van de Verenigde Staten van Amerika en vonden plaats op 8 november 2016. Het US Elections Project schat dat 131,7 miljoen Amerikanen stemden van de 231 miljoen die daartoe gerechtigd waren - een opkomst van 56,9 procent. Gekozen werden de 45e president en de 48e vicepresident van de Verenigde Staten. De zittende Amerikaanse president Barack Obama kon zich niet kandidaat stellen voor deze verkiezingen omdat hij reeds aan zijn tweede ambtstermijn bezig was.
| Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Datum | 8 november 2016 | ||||||
| Land |  Verenigde Staten
| ||||||
| Te verdelen zetels | 270 van de 538 kiesmannen nodig om te winnen | ||||||
| Opkomst | 55,7% | ||||||
| Stemmen | |||||||
| Genomineerde | Donald Trump | ||||||
| Partij | Republikeinse Partij | ||||||
| Percentage Kiesmannen Staten |
46,1% 304 30 | ||||||
| Genomineerde | Hillary Clinton | ||||||
| Partij | Democratische Partij | ||||||
| Percentage Kiesmannen Staten |
48,2% 227 20+D.C. | ||||||
| Resultaat | |||||||
| Nieuwe president | Donald Trump (R) | ||||||
| Vorige president | Barack Obama (D) | ||||||
| Begin regeerperiode | Kabinet-Trump | ||||||
| |||||||
Het gekleurde rondje in de staat Maine geeft de uitslag in het in dat deel van de staat gelegen congresdistrict aan, die afwijkt van de uitslag voor de staat als geheel en voor het andere district. De andere rondjes geven stemmen van faithless electors aan in de betreffende staat; de posities van de rondjes binnen de staat hebben hier geen betekenis.
| |||||||
| Opvolging verkiezingen | |||||||
| |||||||
| |||||||
Donald Trump, kandidaat namens de Republikeinse Partij, versloeg de Democratische kandidaat Hillary Clinton en werd zo verkozen tot de 45e president van de Verenigde Staten, met Mike Pence als vicepresident.[1] Hoewel Trump de benodigde meerderheid in het Kiescollege (306 tegenover 232 kiesmannen)[2] haalde, slaagde hij er niet in de zogenaamde popular vote te winnen. Clinton haalde 65.844.954 (48,2%) stemmen tegenover 62.979.879 (46,1%) voor Trump, een verschil van bijna 3 miljoen stemmen.[3][4][5][6]
Tegelijkertijd met de presidentsverkiezingen werd ook een deel van het Amerikaans Congres gekozen. De Republikeinen behaalden in zowel de Senaat als in het Huis van Afgevaardigden een meerderheid. De "popular vote" voor het Huis van Afgevaardigden (dat in zijn geheel herkozen werd) gaf een van de presidentsverkiezingen afwijkend beeld te zien. In het Huis wonnen juist de Republikeinen met circa drie miljoen stemmen verschil.[7]
Bij de stemming van het kiescollege kreeg Donald Trump de steun van 304 kiesmannen en Hillary Clinton van 227. Een recordaantal van zeven kiesmannen week af van de verkiezingsopdracht: twee kiesmannen van Trump en vijf kiesmannen van Hillary Clinton stemden anders dan zij hadden toegezegd. Drie van deze zogenaamde "faithless electors" stemden voor Colin Powell. De vier andere stemmen gingen naar John Kasich, Ron Paul, Bernie Sanders en Faith Spotted Eagle.[8]
Presidentskandidaten
bewerkenNa een reeks van voorverkiezingen kwamen bij de Democratische Partij Hillary Clinton[9] en bij de Republikeinse Partij Donald Trump[10] naar voren als de genomineerde kandidaten voor de presidentsverkiezingen op 8 november 2016. Op de partijconventies in juli werden de kandidaten en de running mates officieel voorgedragen namens hun respectievelijke partij. Namens de Democratische Partij werd Tim Kaine als vicepresidentskandidaat genomineerd en bij de Republikeinse Partij werd Mike Pence als vicepresidentskandidaat geselecteerd. Namens de Libertarische Partij werden de voormalige Republikeinen Gary Johnson als presidentskandidaat en Bill Weld als vicepresidentskandidaat genomineerd.[11] De Groene Partij nomineerde Jill Stein als presidentskandidate en Ajamu Baraka als vicepresidentskandidaat.[12]
Naast deze vier grote partijen namen nog 25 onafhankelijke kandidaten deel aan de verkiezing met one-issue of kleinschalige partijen. Doorgaans spelen zij geen rol van betekenis. Voorbeelden van dergelijke kandidaten zijn Darren Castle voor de Constitution Party, James Hedges voor de Prohibition Party en Dan Vacek voor de Legal Marijuana Now Party. Deze kandidaten staan niet in alle Amerikaanse staten op het stembiljet, maar kunnen wel in de meeste staten als 'write-in' kandidaat worden gekozen. Men schrijft dan op het stembiljet de naam van zijn favoriete kandidaat in plaats van een van de geprinte kandidaten te kiezen.
.jpg)
Vicepresidentskandidaten
bewerken
Achtergrond
bewerken
Zie Amerikaanse presidentsverkiezingen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Artikel 2 van de Amerikaanse grondwet zegt dat iemand bij geboorte staatsburger van de Verenigde Staten moet zijn, er veertien jaar moet wonen en minstens 35 jaar oud moet zijn, om zich verkiesbaar te mogen stellen voor, en te dienen als, president van de Verenigde Staten. Kandidaten voor het presidentschap streven om te beginnen meestal naar de voordracht van een van de verschillende politieke partijen van de Verenigde Staten.
Voorverkiezingen
bewerkenIn de aanloop naar de eigenlijke verkiezing in november houden partijen primaries en caucuses. Dit zijn voorverkiezingen om de kandidaat voor hun partij te nomineren. Die vinden niet op één verkiezingsdag plaats, maar verspreid over per staat verschillende data. Iowa was als eerste staat aan de beurt op 1 februari; de laatste staten stemden pas in juni. Op de partijconventies in juli 2016 werden de winnende kandidaten genomineerd. Dit is doorgaans een formaliteit, aangezien de kandidaten die in de eerste voorverkiezingen weinig stemmen haalden zich tijdens de voorverkiezingen terugtrekken.
Democratische Partij
bewerken Zie Democratische Partij (Verenigde Staten) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Hieronder vermelde individuen hebben een of beide van de volgende acties ondernomen: formeel hun presidentiële nominatie voor de Democratische Partij aangekondigd en/of zich aangemeld als Democratisch presidentskandidaat bij de Federal Election Commission (FEC) (voor andere dan onderzoekende doeleinden).
Genomineerde kandidaat
bewerken- Hillary Clinton, minister van Buitenlandse Zaken (2009-2013); senator voor New York (2001-2009).[13] Daarnaast was zij van 1993-2001 als echtgenote van president Bill Clinton de first lady van de VS.
Kandidaten in de voorverkiezingen
bewerkenDe kandidaten zijn op datum van terugtrekking gesorteerd.
- Jim Webb, senator voor Virginia (2007–2013); minister van de Marine (1987–1988). Campagne beëindigd op 20 oktober 2015.[14]
- Lincoln Chafee, gouverneur van Rhode Island (2011–2015); senator voor Rhode Island (1999–2007); burgemeester van Warwick (1992–1999). Campagne beëindigd op 23 oktober 2015.[15]
- Lawrence Lessig, hoogleraar rechten aan de Harvard Law School (1997–2000, 2009–heden); hoogleraar rechten aan de Stanford Law School (2000–2009); hoogleraar rechten aan de University of Chicago Law School (1991–1997). Campagne beëindigd op 2 november 2015.[16]
- Martin O'Malley, gouverneur van Maryland (2007–2015); burgemeester van Baltimore (1999–2007). Campagne beëindigd op 1 februari 2016.[17] Steunde vervolgens Hillary Clinton.[18]
- Bernie Sanders, senator voor Vermont (2007–heden); afgevaardigde voor Vermont (1991–2007); burgemeester van Burlington (1981–1989).[19] Campagne beëindigd op 12 juli 2016. Gaf zijn steun daarna aan Hillary Clinton.[20]
.jpg)
_(cropped).jpg)
.jpg)
Republikeinse Partij
bewerken Zie Uitslagen van de Republikeinse presidentiële voorverkiezingen 2016 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Hieronder vermelde individuen hebben een of beide van de volgende acties ondernomen: formeel hun presidentiële nominatie voor de Republikeinse Partij aangekondigd en/of zich aangemeld als Republikeins presidentskandidaat bij de Federal Election Commission (FEC) (voor andere dan onderzoekende doeleinden).
Genomineerde kandidaat
bewerken- Donald Trump, bestuursvoorzitter van The Trump Organization (1971–2017)[21]
Kandidaten in de voorverkiezingen
bewerkenDe kandidaten zijn op datum van terugtrekking gesorteerd.
- Rick Perry, gouverneur van Texas (2000–2015); luitenant-gouverneur van Texas (1999–2000); secretaris-generaal departement voor Landbouw van Texas (1991–1999). Campagne beëindigd op 11 september 2015. Gaf zijn steun daarna aan Ted Cruz.[22]
- Scott Walker, gouverneur van Wisconsin (2011–2019). Campagne beëindigd op 21 september 2015.[23]
- Bobby Jindal, gouverneur van Louisiana (2008–2016); afgevaardigde voor Louisiana (2005–2008); directeur-generaal departement voor Planning en Evaluatie ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zaken (2001–2003); secretaris-generaal departement voor Volksgezondheid van Louisiana (1996–1998). Campagne beëindigd op 18 november 2015. Gaf zijn steun daarna aan Marco Rubio.[24]
- Lindsey Graham, senator voor South Carolina (2003–heden); afgevaardigde voor South Carolina (1995–2003). Campagne beëindigd op 21 december 2015.[25]
- George Pataki, gouverneur van New York (1995–2006); burgemeester van Peekskill (1981–1984). Campagne beëindigd op 29 december 2015. Gaf zijn steun daarna aan Marco Rubio[26]
- Mike Huckabee, gouverneur van Arkansas (1996–2007); luitenant-gouverneur van Arkansas (1993–1996). Campagne beëindigd op 1 februari 2016.[27]
- Rand Paul, senator voor Kentucky (2011–heden).[28] Campagne beëindigd op 3 februari 2016.[29]
- Rick Santorum, senator voor Pennsylvania (1995–2007); afgevaardigde voor Pennsylvania (1991–1995).[30] Campagne beëindigd op 4 februari 2016. Gaf zijn steun daarna aan Marco Rubio.[31]
- Chris Christie, gouverneur van New Jersey (2010–2018); officier van justitie voor het district van New Jersey (2002–2008).[32] Campagne beëindigd op 10 februari 2016. Gaf zijn steun daarna aan Donald Trump.[33]
- Carly Fiorina, bestuursvoorzitter van Hewlett-Packard (1999–2005).[34] Campagne beëindigd op 10 februari 2016. Gaf haar steun daarna aan Ted Cruz.[33]
- Jim Gilmore, voorzitter van de Republican National Committee (2001–2002); gouverneur van Virginia (1998–2002); procureur-generaal van Virginia (1994–1997).[35] Campagne beëindigd op 13 februari 2016.[36]
- Jeb Bush, gouverneur van Florida (1999–2007); secretaris-generaal departement voor Economische Zaken van Florida (1987–1987).[37] Campagne beëindigd op 21 februari 2016. Steunde vervolgens Ted Cruz.[38]
- Ben Carson, directeur pediatrisch neurochirurgie bij Johns Hopkins Hospital in Maryland (1984–2013).[39] Campagne beëindigd op 4 maart 2016. Gaf zijn steun daarna aan Donald Trump.[40]
- Marco Rubio, senator voor Florida (2011–heden).[41] Campagne beëindigd op 15 maart 2016.[42]
- Ted Cruz, senator voor Texas (2013–heden); openbaar aanklager van Texas (2003–2008).[43] Campagne beëindigd op 3 mei 2016.[44]
- John Kasich, gouverneur van Ohio (2011–2019); afgevaardigde voor Ohio (1983–2001).[45] Campagne beëindigd op 4 mei 2016.[46]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(cropped).jpg)
.jpg)
Groene Partij
bewerken Zie Groene Partij (Verenigde Staten) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Genomineerde kandidaat
bewerken- Jill Stein, arts uit Massachusetts; presidentskandidaat (2012)[47]
Kandidaat in de voorverkiezingen
bewerken- Darryl Cherney, muzikant en activist uit Californië[48]
.jpg)
Libertarische Partij
bewerken Zie Libertarische Partij (Verenigde Staten) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Genomineerde kandidaat
bewerkenKandidaten in de voorverkiezingen
bewerken- John McAfee
- Austin Petersen
- Robert David Steele, schrijver en activist uit Virginia; presidentskandidaat (2012).[49] Campagne beëindigd op 5 januari 2016.[50]
- Vermin Supreme
_(cropped).jpg)
.jpg)
Onafhankelijk
bewerken- Michael Bloomberg, burgemeester van New York (2002–2013); bestuursvoorzitter van Bloomberg L.P. (1981–2001, 2014–heden) werd gezien als een mogelijke kandidaat, maar gaf op 8 maart 2016 aan zich niet kandidaat te stellen.[51]
- Evan McMullin (2 april 1976), mormoon, oud-republikein en -CIA-agent. Maakte volgens peilingen als enige onafhankelijke een redelijke kans om een staat (in dit geval Utah) te winnen.
Partijconventies
bewerkenDe partijconventies waarop de presidentskandidaten per partij aangekondigd worden, vonden plaats in juli 2016. Op de partijconventies van de Democratische Partij en de Republikeinse Partij werden naast de officiële benoeming van de presidentskandidaten ook de vicepresidentskandidaten (= running mates) voorgedragen.
Democratische Partij
bewerkenIn juli 2014 maakte het Democratisch Nationaal Comité zes finalisten bekend voor hun nationale partijconventie: Birmingham (Alabama), Columbus en Cleveland (allebei Ohio), New York (New York), Philadelphia (Pennsylvania) en Phoenix (Arizona).[52] In februari 2015 kwam Philadelphia als winnaar uit de bus. De conventie vond in de week van 25 juli 2016 plaats.[53]
Zie ook: Democratische Partijconventie 2016Vicepresidentskandidaat
bewerkenOp 22 juli 2016 maakte Hillary Clinton bekend dat zij Tim Kaine had gekozen als haar vicepresidentskandidaat.[54] De volgende personen werden eerder door verschillende bronnen genoemd als een mogelijke running mate bij de Democratische Partij:
- Tim Kaine, senator voor Virginia (2013–heden); voorzitter van het Democratisch Nationaal Comité (2009–2011); gouverneur van Virginia (2006–2010); burgemeester van Richmond (1998–2000).[55]
- Elizabeth Warren, senator voor Massachusetts (2013–heden).[56]
- Julián Castro, minister van Volkshuisvesting en Stedelijke Ontwikkeling (2014–2017); burgemeester van San Antonio (2009–2014).[57]
- Cory Booker, senator voor New Jersey (2013–heden); burgemeester van Newark (2006–2013).[58]
- Tom Vilsack, minister van Landbouw (2009–2017); gouverneur van Iowa (1999–2007); burgemeester van Mount Pleasant (1987–1992).[59]
- Sherrod Brown, senator voor Ohio (2007–heden); afgevaardigde voor Ohio (1993–2007).[60]
- Tom Perez, minister van Arbeid (2013–2017); directeur-generaal departement voor Burgerrechten van het ministerie van Justitie (2009–2013).[61]
- Xavier Becerra, afgevaardigde voor Californië (1993–2017).[62]
- James Stavridis, opperbevelhebber van het Supreme Headquarters Allied Powers Europe (2009–2013); bevelhebber van het United States Southern Command (2006–2009).[63]
Republikeinse Partij
bewerkenHet Republican National Committee kondigde in juli 2014 aan dat de nationale partijconventie van 18 tot 21 juli 2016 in Cleveland zou gaan plaatsvinden.[64][65]
Zie ook: Republikeinse Partijconventie 2016Vicepresidentskandidaat
bewerkenOp 15 juli maakte Donald Trump bekend dat hij Mike Pence had gekozen als zijn vicepresidentskandidaat.[66] De volgende personen werden eerder door verschillende bronnen genoemd als een mogelijke running mate bij de Republikeinse Partij:
- Mike Pence, gouverneur van Indiana (2013–2017); afgevaardigde voor Indiana (2001–2013).[67]
- Newt Gingrich, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden (1995–1999); afgevaardigde voor Georgia (1979–1999).[68]
- Chris Christie, gouverneur van New Jersey (2010–2018); officier van justitie voor het district van New Jersey (2002–2008).[69]
- Jeff Sessions, senator voor Alabama (1997–2017); procureur-generaal van Alabama (1995–1997); officier van justitie voor het Zuidelijke district van Alabama (1981–1993).[70]
- Bob Corker, senator voor Tennessee (2007–2019); burgemeester van Chattanooga (2001–2005).[71]
- Mary Fallin, gouverneur van Oklahoma (2011–2019); afgevaardigde voor Oklahoma (2007–2011); luitenant-gouverneur van Oklahoma (1995–2007).[72]
- Joni Ernst, senator voor Iowa (2015–heden).[73]
- Marsha Blackburn, afgevaardigde voor Tennessee (2003–2019).[74]
- Michael Flynn, directeur van de Defense Intelligence Agency (2012–2014).[75]
- James Mattis, bevelhebber van het United States Central Command (2008–2010).[76]
Libertarische Partij
bewerkenDe Libertarische Nationale Conventie werd gehouden in Orlando, Florida van 26 tot en met 30 mei 2016.[77]
Uitslag
bewerkenDe peilingen voorspelden niet een duidelijke winnaar, ondanks dat Hillary Clinton in totaal het hoogste aantal stemmen kreeg, werd Donald Trump verkozen tot president. Dit kwam door het systeem van het Kiescollege, dat kleinere staten bevoordeelt. Donald Trump deed het beter dan verwacht in Wisconsin, Michigan en Pennsylvania, staten in de Midwest die de voorbije verkiezingen steevast voor Democratische presidenten stemden. Hij won deze staten en swing state Florida nipt, wat hem een ruime meerderheid in het kiescollege opleverde, terwijl Clinton een ruime overwinning behaalde in de meestbevolkte staat Californië, wat haar veel stemmen maar geen extra kiesmannen opleverde.
De kandidaten in het lichtgeel namen niet deel aan de verkiezing maar kregen stemmen van zogenaamde faithless electors, dit zijn kiesmannen die afwijken van de stem die ze geacht worden uit te brengen (in dit geval ofwel voor Donald Trump ofwel voor Hillary Clinton). Dezelfde kandidaten, met uitzondering van Faith Spotted Eagle, kregen bij de verkiezing zelf ook zogenaamde write-in-stemmen, dit is wanneer kiezers gebruik maken van de mogelijkheid om de naam van een persoon zelf op hun stembiljet te schrijven, ook al is die niet officieel kandidaat.
Per staat
bewerken
| Staat | Clinton | Trump | Andere |
|---|---|---|---|
| Alabama | 0 | 9 | |
| Alaska | 0 | 3 | |
| Arizona | 0 | 11 | |
| Arkansas | 0 | 6 | |
| Californië | 55 | 0 | |
| Colorado | 9 | 0 | |
| Connecticut | 7 | 0 | |
| Delaware | 3 | 0 | |
| Florida | 0 | 29 | |
| Georgia | 0 | 16 | |
| Hawaï | 3 | 0 | 1 |
| Idaho | 0 | 4 | |
| Illinois | 20 | 0 | |
| Indiana | 0 | 11 | |
| Iowa | 0 | 6 | |
| Kansas | 0 | 6 | |
| Kentucky | 0 | 8 | |
| Louisiana | 0 | 8 | |
| Maine* | 3 | 1 | |
| Maryland | 10 | 0 | |
| Massachusetts | 11 | 0 | |
| Michigan | 0 | 16 | |
| Minnesota | 10 | 0 | |
| Mississippi | 0 | 6 | |
| Missouri | 0 | 10 | |
| Montana | 0 | 3 | |
| Nebraska* | 0 | 5 | |
| Nevada | 6 | 0 | |
| New Hampshire | 4 | 0 | |
| New Jersey | 14 | 0 | |
| New Mexico | 5 | 0 | |
| New York | 29 | 0 | |
| North Carolina | 0 | 15 | |
| North Dakota | 0 | 3 | |
| Ohio | 0 | 18 | |
| Oklahoma | 0 | 7 | |
| Oregon | 7 | 0 | |
| Pennsylvania | 0 | 20 | |
| Rhode Island | 4 | 0 | |
| South Carolina | 0 | 9 | |
| South Dakota | 0 | 3 | |
| Tennessee | 0 | 11 | |
| Texas | 0 | 36 | 2 |
| Utah | 0 | 6 | |
| Vermont | 3 | 0 | |
| Virginia | 13 | 0 | |
| Washington | 8 | 0 | 4 |
| Washington D.C.** | 3 | 0 | |
| West Virginia | 0 | 5 | |
| Wisconsin | 0 | 10 | |
| Wyoming | 0 | 3 |
- *Maine en Nebraska verkiezen slechts twee kiesmannen over de hele staat; de overige (respectievelijk twee en drie) kiesmannen worden per congresdistrict verkozen.
- ** Het federaal district Washington D.C. verkiest 3 kiesmannen
Nasleep
bewerkenProtesten
bewerken.jpg)
In de eerste dagen nadat Trump president-elect werd, vonden in een aantal grote Amerikaanse steden, waaronder Miami, Atlanta, Philadelphia, New York, San Francisco en Portland, protestdemonstraties plaats. Een aantal betogers werd hierbij gearresteerd. De betogers gooiden stenen, flessen, vuurwerk en Molotov-cocktails naar de politie.[78] Sommige demonstranten waren deel van andere bewegingen, zoals Occupy Wall Street, Black Lives Matter en Moral Mondays, maar velen waren dat niet.[79]
Hertelling
bewerkenDe verschillen in enkele traditioneel door de democraten gewonnen staten waren heel klein. Een groep van informatici, onder meer van de Universiteit van Michigan, had geen sluitend bewijs van computerfraude, maar dacht uit het analyseren van statische stempatronen te kunnen concluderen dat er mogelijk gehackt zou kunnen zijn.[80][81] Zo werd eind november gepoogd tot een handmatige hertelling te komen in de beslissende staten Wisconsin, Michigan en Pennsylvania.[82] Om de verkiezingen te winnen zou Clinton al deze staten terug moeten winnen op Trump. Het geld voor de hertellingen werd opgehaald door de presidentskandidate van de Green Party, Jill Stein.[83] Op 25 november werd het verzoek tot volledige hertelling in de staat Wisconsin ingediend.[84] Op 5 december 2016 begon ook de staat Michigan aan de verzochte hertelling, die twee dagen later echter werd stopgezet.[85][86] Op dat moment waren 22 van de 83 counties herteld en had Clinton 102 stemmen extra gekregen, terwijl ze er 10.702 achterlag. Op 12 december bevestigde Wisconsin dat de uitslag ongewijzigd bleef. De hertelling certificeerde Trumps overwinning in Wisconsin, waar hij uiteindelijk 131 stemmen meer bleek te hebben.[87] In Pennsylvania kwam het niet tot een hertelling. Stein kwam een week na de deadline van 21 november met een verzoek. Ondanks de verstreken datum poogde ze via een rechtszaak alsnog een hertelling te laten starten, maar dit werd op 12 december afgewezen.[88][89]
Kiescollege
bewerkenNa de verkiezingen moest het presidentschap van Donald Trump nog bevestigd worden door de leden van het Kiescollege. Er werd een poging gedaan om ten minste 37 van deze leden te overtuigen om niet op Trump te stemmen (ze zouden dan een Faithless elector zijn, een Kiesman die niet stemt op de kandidaat waarvoor hij is aangewezen). In één geval was er sprake van ernstige intimidatie.[90] Verscheidene leden van het Kiescollege zelf startten een campagne om andere leden te overtuigen te stemmen "volgens hun geweten en voor het welzijn van Amerika". Voormalig kandidaat in de Democratische presidentiële voorverkiezingen Lawrence Lessig beloofde pro bono juridisch advies en zette een website op waarin de leden die van plan waren om niet op Trump te stemmen in het geheim konden communiceren.[91] Op 19 december stemden uiteindelijk twee kiesmannen niet voor Trump, en vijf leden van het kiescollege die voor Clinton hadden moeten stemmen gaven hun stem aan een andere kandidaat. Nog eens drie kiezers probeerden niet voor Clinton te stemmen, maar werden of vervangen, of gedwongen opnieuw te stemmen.
Russische inmenging
bewerkenOp 9 december 2016 bracht de CIA een rapport uit aan de Senaat dat stelde dat een Russische entiteit e-mails van Hillary Clinton’s campagneleider en de administratie van de Democratische Partij had gehackt. Dit zou gedaan zijn om de kandidatuur van Donald Trump te bevoordelen. De FBI stemde in met deze constatering. President Obama gelastte een diepgaand onderzoek naar een dergelijke mogelijke interventie. Begin januari 2017 verklaarde Hoofd Inlichtingendienst James R. Clapper in de betrokken Senaatscommissie dat de beweerde Russische bemoeienis in de presidentiële campagne van 2016 verder ging dan hacking en ook desinformatie en de verspreiding van fake news, vaak via sociale media, omvatte.
President-elect Trump betitelde het rapport aanvankelijk als gefabriceerd en Wikileaks ontkende elke betrokkenheid van Russische autoriteiten. Enkele dagen later zei Trump dat hij kon worden overtuigd van de Russische hacking “als er integrale bewijzen zouden komen van de FBI en andere diensten”. Verscheidene senatoren, onder wie de Republikeinen John McCain, Richard Burr, en Lindsey Graham verlangden een onderzoek door het Congres. Andere Republikeinen, zoals Rand Paul van Kentucky en James Lankford van Oklahoma uitten hun steun voor een diepgaand onderzoek. Op 20 maart 2017 bevestigde toenmalig FBI-directeur James Comey dat er een onderzoek zou komen naar eventuele Russische inmenging tijdens de verkiezingen en mogelijke contacten tussen Trumps campagneteam en de Russische president.[92]
Begin mei 2017 ontsloeg president Trump FBI-directeur Comey. Het motief voor het ontslag was volgens hem het slechte functioneren van Comey, in het bijzonder bij de kwestie waarbij Hillary Clinton een privé e-mailserver had gebruikt voor officiële communicatie. Vermoedens bestonden echter dat de ware reden het onderzoek naar de mogelijke Russische connecties met Trump was.[93] Op 11 mei vertelde Trump in een interview met NBC News echter wel dat hij de kwestie Rusland in zijn gedachten had toen hij Comey ontsloeg. "Toen ik het besloot, zei ik tegen mezelf, ik zei, weet je, dit Ruslandding met Trump en Rusland is een verzonnen verhaal",[94] waarna hij nogmaals zijn overtuiging uitsprak dat er geen bewijs was voor een Russische beïnvloeding van de verkiezingen, en dat het een excuus was voor het verlies van de Democraten.
Volgens enkele personen in de omgeving van Comey geïnterviewd door The New York Times had Trump in januari aan Comey gevraagd hem loyaliteit te beloven. Comey weigerde echter dit te doen, en zei alleen zijn oprechtheid te kunnen geven.[95] Trump ontkende dit gevraagd te hebben, maar zei dat zo'n discussie niet per se ongepast zou zijn.[96] Enkele bronnen binnen de FBI gaven volgens CBS te kennen dat het ontslag van Comey een opstapeling van pogingen van hoog niveau was om het onderzoek naar de kwestie Rusland te blokkeren.[97] Voor het Huis van Afgevaardigden verklaarde de nieuwe directeur van de FBI Andrew G. McCabe echter "dat er geen pogingen waren om het onderzoek te frustreren".[98]
Eind mei 2017 werd Trump door onderminister van Justitie Rod Rosenstein op de hoogte gesteld van de benoeming van nog een voormalig FBI-chef, Robert Mueller, tot Speciale Aanklager, belast met het onderzoek van de mogelijke banden van het Trumpteam met Rusland. President Trump zelf noemde het onderzoek "de ergste heksenjacht op een Amerikaanse politicus in de geschiedenis".
In juli 2017 werd bekend dat er op 9 juni 2016 in de Trump Tower een door de publicist Rob Goldstone belegde bijeenkomst op voorstel van de Russische vastgoedondernemer en vriend van Trump Jr., Emin Ağalarov, plaatsvond. Aanwezig waren drie leden van de Trumpcampagne - Donald Trump Jr., Jared Kushner en Paul Manafort - en de Russische advocate Natalia Veselnitskaya, haar tolk Anatoli Samochornov, de Russisch-Amerikaanse lobbyist Rinat Akhmetshin en de Russisch-Amerikaanse projectontwikkelaar Ike Kaveladze. Volgens Trump Jr. zou het onderwerp van het overleg hebben bestaan uit door de Russen toegezegde mogelijk belastende informatie over Hillary Clinton. Veselnitskaya houdt zich als advocate doorgaans bezig met het intrekken van sancties van het Amerikaanse Congres ten opzichte van Russische zakenlui.[99] Ze wordt er van verdacht contacten te hebben met het Kremlin, maar zelf heeft ze dit altijd ontkend.[100] Donald Trump Jr. verklaarde geïnteresseerd te zijn in belastende informatie over Clinton, maar kreeg naar eigen zeggen in het gesprek geen bruikbare informatie voor de campagne van Trump. Volgens Trump Jr. waren haar beweringen vaag en tegenstrijdig.[101]
Op 24 maart 2019 stuurde Minister van Justitie Barr een brief naar het Congres over de bevindingen van het ingestelde comité in verband met de Russische inmenging en de obstructie van de rechtsgang. Barr zei dat Mueller weliswaar beschreef dat de Russen de verkiezing hebben geprobeerd te beïnvloeden, maar dat niet aangetoond kon worden dat leden van Trumps campagne met hen hadden samengewerkt.[102][103] Over de obstructie van de rechtsgang door Trump trok het rapport nog geen definitieve conclusie.[104]
Op 29 mei 2019 kondigde Mueller aan te stoppen als speciale aanklager en dat de commissie werd opgeheven. In zijn eerste en laatste publieke commentaar zei hij dat er niets meer te zeggen was dan wat al in het rapport stond en dat de commissie geen mogelijkheden had gezien om Trump te kunnen aanklagen.[105]
- Vertaling
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel United States presidential election, 2016 op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- Referenties
- ↑ Met het uur groeit de verbazing: Trump wint!, NOS. Gearchiveerd op 2 maart 2021.
- ↑ Trump wint ook laatste staat, NOS. Gearchiveerd op 29 december 2021.
- ↑ (en) 2016 election results, CNN. Gearchiveerd op 31 december 2017.
- ↑ (en) Clintons popular vote will grow and grow, The Atlantic. Gearchiveerd op 10 november 2021.
- ↑ (en) The presidential election of 2016 is over and done. Or is it?, USA Today. Gearchiveerd op 17 november 2021.
- ↑ (en) Final vote, CNN. Gearchiveerd op 9 november 2021.
- ↑ (en) Republicans won the house popular vote, Town Hall. Gearchiveerd op 11 april 2021.
- ↑ (en) A Historic Number of Electors Defected, and Most Were Supposed to Vote for Clinton, The New York Times. Gearchiveerd op 15 september 2021.
- ↑ red, Hillary wint Californië en heeft nominatie op zak. NOS (8 juni 2016). Gearchiveerd op 11 juni 2016. Geraadpleegd op 10 juni 2016.
- ↑ red, Donald Trump vrijwel zeker van Republikeinse kandidatuur. NOS (4 mei 2016). Gearchiveerd op 12 juni 2016. Geraadpleegd op 10 juni 2016.
- ↑ (en) Shane Goldmacher, Libertarians pick Gary Johnson as presidential nominee. Politico (29 mei 2016). Gearchiveerd op 2 juni 2016. Geraadpleegd op 10 juni 2016.
- ↑ (en) Christian Gomez, Green Party Candidates: Jill Stein and Ajamu Baraka. The New American (26 augustus 2016). Gearchiveerd op 1 oktober 2016. Geraadpleegd op 2 september 2016.
- ↑ red, Kandidatuur Hillary Clinton bekendgemaakt. NOS (12 april 2015). Gearchiveerd op 15 april 2015. Geraadpleegd op 12 april 2015.
- ↑ red, Jim Webb niet langer presidentskandidaat VS. NU.nl (20 oktober 2015). Gearchiveerd op 21 oktober 2015. Geraadpleegd op 21 oktober 2015.
- ↑ red, Lincoln Chafee trekt zich terug uit Amerikaanse presidentsverkiezingen. NU.nl (23 oktober 2015). Gearchiveerd op 24 oktober 2015. Geraadpleegd op 23 oktober 2015.
- ↑ (en) Daniel Strauss, Lessig drops out of presidential race. Politico (2 november 2015). Gearchiveerd op 17 november 2015. Geraadpleegd op 18 november 2015.
- ↑ (en) Gabriel Debenedetti, Martin O'Malley suspends bid for the Democratic nomination. Politico (1 februari 2016). Gearchiveerd op 6 maart 2016. Geraadpleegd op 2 februari 2016.
- ↑ (en) Nolan D. McCaskill, O'Malley endorses Hillary Clinton: 'The choice is clear'. Politico (9 juni 2016). Gearchiveerd op 11 juni 2016. Geraadpleegd op 10 juni 2016.
- ↑ red, Bernie Sanders tweede Democratische presidentskandidaat. NOS (30 april 2015). Gearchiveerd op 8 mei 2015. Geraadpleegd op 2 mei 2015.
- ↑ red, Sanders schaart zich achter Clinton, nu ook officieel. NOS (12 juli 2016). Gearchiveerd op 13 juli 2016. Geraadpleegd op 13 juli 2016.
- ↑ red, Ook Donald Trump wil president worden. NOS (16 juni 2015). Gearchiveerd op 17 juni 2015. Geraadpleegd op 16 juni 2015.
- ↑ red, Republikein Rick Perry stapt uit presidentsrace. NOS (11 september 2015). Gearchiveerd op 13 september 2015. Geraadpleegd op 12 september 2015.
- ↑ red, Scott Walker stopt als presidentskandidaat VS. NOS (22 september 2015). Gearchiveerd op 26 oktober 2015. Geraadpleegd op 22 september 2015.
- ↑ red, Republikein Bobby Jindal trekt zich terug uit race. NOS (18 november 2015). Gearchiveerd op 18 november 2015. Geraadpleegd op 18 november 2015.
- ↑ red, Lindsey Graham trekt zich terug als presidentskandidaat VS. NOS (21 december 2015). Gearchiveerd op 25 januari 2016. Geraadpleegd op 3 januari 2016.
- ↑ red, Republikeinse kandidaat Pataki haakt af. NOS (30 december 2015). Gearchiveerd op 2 januari 2016. Geraadpleegd op 3 januari 2016.
- ↑ (en) Daniel Strauss, Mike Huckabee suspends his 2016 campaign. Politico (1 februari 2016). Gearchiveerd op 6 maart 2016. Geraadpleegd op 2 februari 2016.
- ↑ red, Republikein Rand Paul doet gooi naar Witte Huis. NOS (7 april 2015). Gearchiveerd op 17 april 2015. Geraadpleegd op 17 april 2015.
- ↑ red, Rand Paul stapt uit race om Witte Huis. NOS (4 februari 2016). Gearchiveerd op 4 maart 2016. Geraadpleegd op 4 februari 2016.
- ↑ red, Rick Santorum doet opnieuw gooi naar presidentschap. NOS (27 mei 2015). Gearchiveerd op 30 mei 2015. Geraadpleegd op 1 juni 2015.
- ↑ red, Republikein Santorum stapt uit verkiezingsrace. NOS (4 februari 2016). Gearchiveerd op 10 maart 2016. Geraadpleegd op 4 februari 2016.
- ↑ red, Chris Christie zoveelste kandidaat Republikeinen. NOS (30 juni 2015). Gearchiveerd op 21 oktober 2015. Geraadpleegd op 30 juni 2015.
- ↑ a b red, Twee Republikeinen stappen uit presidentsrace. NOS (10 februari 2016). Gearchiveerd op 11 februari 2016. Geraadpleegd op 10 februari 2016.
- ↑ red, Vrouwelijke presidentskandidaat bij Republikeinen. NOS (4 mei 2015). Gearchiveerd op 7 mei 2015. Geraadpleegd op 5 mei 2015.
- ↑ red, Nog een Republikeinse kandidaat meldt zich. NOS (30 juli 2015). Gearchiveerd op 23 oktober 2015. Geraadpleegd op 2 augustus 2015.
- ↑ red, Jim Gilmore haakt af, nog zes Republikeinse kandidaten over. NOS (13 februari 2016). Gearchiveerd op 13 februari 2016. Geraadpleegd op 13 februari 2016.
- ↑ red, Jeb Bush nu officieel presidentskandidaat. NOS (15 juni 2015). Gearchiveerd op 10 juli 2015. Geraadpleegd op 15 juni 2015.
- ↑ red, Jeb Bush geeft presidentscampagne op. NOS (20 februari 2016). Gearchiveerd op 22 februari 2016. Geraadpleegd op 21 februari 2016.
- ↑ red, Vierde kandidaat Republikeinen meldt zich. NOS (4 mei 2015). Gearchiveerd op 7 mei 2015. Geraadpleegd op 5 mei 2015.
- ↑ Rik Arnoudt, Kirsten Sokol, Ben Carson stapt uit de Republikeinse race. deredactie.be (4 maart 2016). Gearchiveerd op 9 maart 2016. Geraadpleegd op 6 maart 2016.
- ↑ red, Rubio stelt zich kandidaat voor presidentschap VS. NOS (13 april 2015). Gearchiveerd op 16 april 2015. Geraadpleegd op 17 april 2015.
- ↑ Klaas Maenhout, Marco Rubio werpt handdoek in de ring. De Standaard (16 maart 2016). Gearchiveerd op 17 maart 2016. Geraadpleegd op 16 maart 2016.
- ↑ red, Ted Cruz meldt zich als presidentskandidaat. NOS (23 maart 2015). Gearchiveerd op 17 april 2015. Geraadpleegd op 17 april 2015.
- ↑ (en) Ted Cruz ends his campaign for president. The New York Times (3 mei 2016). Gearchiveerd op 29 december 2021. Geraadpleegd op 4 mei 2016.
- ↑ red, En John Kasich is Republikein nummer 16. NOS (21 juli 2015). Gearchiveerd op 22 juli 2015. Geraadpleegd op 21 juli 2015.
- ↑ red, Republikein John Kasich staakt campagne. De Morgen (4 mei 2016). Gearchiveerd op 9 juni 2016. Geraadpleegd op 4 mei 2016.
- ↑ (en) Jill Stein, Jill Stein FEC filling. FEC (14 juli 2015). Gearchiveerd op 15 juli 2015. Geraadpleegd op 30 juli 2015.
- ↑ (en) Glenn Davis, Green Party Says It Is The Alternative to Warmongers and Special Interests. IVN (20 april 2015). Gearchiveerd op 5 september 2015. Geraadpleegd op 4 augustus 2015.
- ↑ (en) Jed Ziggler, Robert David Steele Seeking Libertarian Presidential Nomination, Wants to Create Coalition to End “Two Party Tyranny”. Independent Political Report (14 juni 2015). Gearchiveerd op 8 september 2015. Geraadpleegd op 4 augustus 2015.
- ↑ (en) Caryn Ann Harlos, Robert Steele: I am no longer a candidate for the Libertarian Party Presidential Nomination. Independent Political Report. Gearchiveerd op 26 januari 2016. Geraadpleegd op 20 januari 2016.
- ↑ red, Michael Bloomberg: Ik wil niet het risico nemen dat Trump wint. Trouw (8 maart 2016). Gearchiveerd op 7 mei 2016. Geraadpleegd op 10 juni 2016.
- ↑ (en) J. Hohmann, 6 cities bid for Democratic National Convention in 2016. Politico (6 juli 2014). Gearchiveerd op 16 juli 2014. Geraadpleegd op 12 juli 2014.
- ↑ (en) T. Gabriel, Democrats Pick Philadelphia for 2016 Convention. The New York Times (12 februari 2015). Gearchiveerd op 12 februari 2015. Geraadpleegd op 28 februari 2015.
- ↑ red, Clinton kiest Tim Kaine als running mate. NOS (22 juli 2016). Gearchiveerd op 24 juli 2016. Geraadpleegd op 23 juli 2016.
- ↑ (en) Annie Karni, Kaine rises to top of Clinton's veep list. Politico (23 juni 2016). Gearchiveerd op 25 juni 2016. Geraadpleegd op 25 juni 2016.
- ↑ (en) Sarah Wheaton, Women’s groups revel in idea of Clinton-Warren ticket. Politico (16 juni 2016). Gearchiveerd op 29 juni 2016. Geraadpleegd op 23 juni 2016.
- ↑ (en) Edward-Isaac Dovere, Castro moves to stop VP fire from the left. Politico (16 mei 2016). Gearchiveerd op 19 juni 2016. Geraadpleegd op 23 juni 2016.
- ↑ (en) Nick Gass, Booker: I'm not being vetted for VP. Politico (16 juni 2016). Gearchiveerd op 20 juni 2016. Geraadpleegd op 23 juni 2016.
- ↑ (en) Will Marshall, Tom Vilsack for Veep. US News (28 juni 2016). Gearchiveerd op 20 juli 2016. Geraadpleegd op 15 juli 2016.
- ↑ (en) Nick Gass, Sherrod Brown throws cold water on Clinton VP talk. Politico (17 mei 2016). Gearchiveerd op 2 juli 2016. Geraadpleegd op 23 juni 2016.
- ↑ (en) Edward-Isaac Dovere, Top Democrats turn to Perez as sleeper VP. Politico (14 maart 2016). Gearchiveerd op 23 juni 2016. Geraadpleegd op 23 juni 2016.
- ↑ (en) Cristina Marcos, Rep. Becerra tamps down VP talk. The Hill (10 juni 2016). Gearchiveerd op 13 juni 2016. Geraadpleegd op 25 juni 2016.
- ↑ (en) Nick Gass, Clinton vetting retired Adm. James Stavridis for VP. Politico (12 juli 2016). Gearchiveerd op 13 juli 2016. Geraadpleegd op 13 juli 2016.
- ↑ (en) R. Wilson, Republicans choose Cleveland for 2016 convention. The Washington Post (8 juli 2014). Gearchiveerd op 9 juli 2014. Geraadpleegd op 12 juli 2014.
- ↑ (en) A. Blake, The GOP convention date is set. Here’s a look at the primary calendar.. The Washington Post (16 januari 2015). Gearchiveerd op 2 april 2015. Geraadpleegd op 28 februari 2015.
- ↑ red, Trump kiest Mike Pence als zijn running mate. NOS (15 juli 2016). Gearchiveerd op 15 juli 2016. Geraadpleegd op 15 juli 2016.
- ↑ (en) Sarah Wheaton, Trump praises Ernst, Pence amid VP speculation. Politico (4 juli 2016). Gearchiveerd op 7 juli 2016. Geraadpleegd op 10 juli 2016.
- ↑ (en) Steven Shepard, GOP insiders: Trump should pick Newt for vice president. Politico (17 juni 2016). Gearchiveerd op 27 juni 2016. Geraadpleegd op 25 juni 2016.
- ↑ (en) Nick Gass, Trump: Christie, Cotton 'high on the list for something,' if not VP. Politico (23 juni 2016). Gearchiveerd op 26 juni 2016. Geraadpleegd op 25 juni 2016.
- ↑ (en) David Catanese, Jeff Sessions Open to Running as Trump’s Vice President. US News (27 mei 2016). Gearchiveerd op 28 mei 2016. Geraadpleegd op 25 juni 2016.
- ↑ (en) Mike Allen, GOP insiders: Bob Corker a good VP pick for Trump. Politico (10 mei 2016). Gearchiveerd op 25 juni 2016. Geraadpleegd op 25 juni 2016.
- ↑ (en) Tom LoBianco, Trump: Oklahoma governor as VP is 'great' advice. Politico (24 april 2016). Gearchiveerd op 30 mei 2016. Geraadpleegd op 25 juni 2016.
- ↑ (en) Burgess Everett, Ernst all but withdraws from Trump veepstakes. Politico (7 juli 2016). Gearchiveerd op 2 augustus 2016. Geraadpleegd op 7 juli 2016.
- ↑ (en) Kelly Riddell, CPAC: Marsha Blackburn says she’d considered being Donald Trump’s vice president. The Washington Times (4 maart 2016). Gearchiveerd op 12 augustus 2016. Geraadpleegd op 7 juli 2016.
- ↑ (en) Bryan Bender, Trump's favorite general. Politico (8 juli 2016). Gearchiveerd op 13 juli 2016. Geraadpleegd op 13 juli 2016.
- ↑ (en) Stephanie Dube Dwilson, Gen. James Mattis: 5 Fast Facts You Need to Know. Heavy (9 april 2016). Gearchiveerd op 14 augustus 2016. Geraadpleegd op 7 juli 2016.
- ↑ (en) Richard Winger, Libertarian Party Moves Into National Party Headquarters That it Owns. Ballot Access News (11 juni 2014). Gearchiveerd op 8 februari 2016. Geraadpleegd op 18 juli 2015.
- ↑ Arrestaties bij protesten tegen Trump in grote Amerikaanse steden. nu.nl (10 november 2016). Gearchiveerd op 11 november 2016. Geraadpleegd op 11 november 2016.
- ↑ (en) Jaffe, Sarah (15 november 2016). Why Anti-Trump Protests Matter. Rolling Stone
- ↑ (en) Professor cited in report says election results 'probably not' hacked, Politico, 23 november 2016, geraadpleegd 21 oktober 2017. Gearchiveerd op 22 oktober 2017.
- ↑ (en) Computer scientists urge Clinton campaign to challenge election results, CNN, 23 november 2016, geraadpleegd 24 november 2016. Gearchiveerd op 25 november 2016.
- ↑ Hertelling VS steeds waarschijnlijker, De Telegraaf, 24 november 2016, geraadpleegd 24 november 2016. Gearchiveerd op 25 november 2016.
- ↑ Groene-kandidaat wil hertelling stemmen in battleground states. Gearchiveerd op 2 maart 2021.
- ↑ (en) Trump election: Request for Wisconsin vote recount sent. Gearchiveerd op 23 november 2021.
- ↑ (en) Michigan to move ahead with presidential recount. Gearchiveerd op 22 januari 2021.
- ↑ (en) Michigan recount halted. Gearchiveerd op 25 februari 2021.
- ↑ (en) Wisconsin, Pennsylvania certify Trump wins, ends Stein's recount push. Gearchiveerd op 25 februari 2021.
- ↑ (en) "Recount efforts end: Trump wins in Wisconsin, Pennsylvania", Associated Press News, 12 december 2016. Gearchiveerd op 7 november 2021.
- ↑ (en) "Green Party U.S. election recount bid comes to a close", Reuters, 13 december 2016. Gearchiveerd op 5 mei 2021.
- ↑ (en) College voter: I'm getting death threats, CNN, 30 november 2016, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 23 oktober 2017.
- ↑ (en) Cheney, Kyle, Lessig, lawyers to offer support to anti-Trump electors. Politico (5 december 2016). Gearchiveerd op 10 november 2021.
- ↑ (en) F.B.I. Is Investigating Trump’s Russia Ties, Comey Confirms, The New York Times, 20 maart 2017, geraadpleegd 21 oktober 2017. Gearchiveerd op 18 oktober 2017.
- ↑ (en) President Trump fires FBI Director James Comey, The New York Post, 9 mei 2017, geraadpleegd 21 oktober 2017. Gearchiveerd op 22 oktober 2017.
- ↑ (en) Trump said he was thinking of Russia controversy when he decided to fire Comey, The Washington Post, 11 mei 2017, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 22 oktober 2017.
- ↑ (en) In a Private Dinner, Trump Demanded Loyalty. Comey Demurred., The New York Times, 11 mei 2017, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 22 oktober 2017.
- ↑ (en) Trump: 'I don't think it's inappropriate' asking for FBI chief's loyalty, The Hill, 12 mei 2017, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 16 november 2017.
- ↑ (en) There is "whole lot of interfering" in Russia investigation, CBS News, 11 mei 2017, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 5 augustus 2017.
- ↑ (en) 'No Effort to Impede' Investigation Into Russian Meddling", The New York Times, 11 mei 2017, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 23 oktober 2017.
- ↑ (en) Fighting Putin Doesn’t Make You a Saint, New Republic, 31 december 2015, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 12 oktober 2017.
- ↑ (en) Russian lawyer contradicts Trump Jr.’s account of meeting, The New York Post, 11 juli 2017, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 22 oktober 2017.
- ↑ (en) 5 new questions about Donald Trump Jr. -- and his emails, CNN, 12 juli 2017, geraadpleegd 22 oktober 2017. Gearchiveerd op 22 oktober 2017.
- ↑ (en) Katelyn Polantz, Jeremy Herb, Laura Jarett, "Mueller did not find Trump or his campaign conspired with Russia, also did not exonerate him on obstruction", CNN, 24 maart 2019. Gearchiveerd op 1 mei 2019. Geraadpleegd op 5 april 2019.
- ↑ (en) "Read Attorney General William Barr’s Summary of the Mueller Report", The New York Times, 24 maart 2019. Gearchiveerd op 30 april 2019. Geraadpleegd op 5 april 2019.
- ↑ (en) "Mueller Report Live Updates: No Trump-Russia Conspiracy", The New York Times, 24 maart 2019. Geraadpleegd op 5 april 2019.
- ↑ (en) Robert Mueller: Charging Trump was not an option. BBC News (29 mei 2019). Gearchiveerd op 30 mei 2019. Geraadpleegd op 30 mei 2019.