Tatiana Afanasieva
Tatiana Alekséyevna Afanásieva —errusieraz, Татья́на Алексе́евна Афана́сьева— (Kiev, Ukraina, 1876ko azaroaren 19a – Leiden, 1964ko apirilaren 14a), Tatiana Ehrenfest-Afanaseva izenaz ere ezaguna, matematikari eta fisikari ukrainar eta herbeheretarra izan zen, mekanika estatistikoaren eta termodinamika estatistikoaren arloan ekarpenak egin zituena. 1904ko abenduaren 21ean, Paul Ehrenfest (1880-1933) fisikari austriarrarekin ezkondu zen. Bi alaba eta bi seme izan zituzten, eta horietako bat, Tatyana Pavlovna Ehrenfest, matematikaria izan zen.
| Tatiana Afanasieva | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Татьяна Алексеевна Афанасьева |
| Jaiotza | Kiev, 1876ko azaroaren 19a |
| Herrialdea |  Herbehereetako Erresuma  Errusiar Inperioa |
| Heriotza | Leiden, 1964ko apirilaren 14a (87 urte) |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Paul Ehrenfest (mul)  (1906ko abenduaren 21a - |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Göttingengo Unibertsitatea San Petersburgoko Estatu-Unibertsitatea |
| Hizkuntzak | errusiera alemana nederlandera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | matematikaria, fisikaria eta arkitektoa |
Lehen urteak
aldatuAfanasieva Kieven jaio zen, Ukrainan, garai hartan Errusiar Inperioaren zati zena. Bere aita Aleksander Afanasiev zen, trenbide inperialeko ingeniari nagusia, Tatiana Errusiar Inperioaren inguruko bidaietara eramango zuena. Bere aita oraindik haurra zela hil zen, beraz, San Petersburgora joan zen bizitzera, Errusian, izeba Soniarekin eta osaba Píter Afanasievekin, San Petersburgoko Unibertsitate Politeknikoko irakaslearekin.[1]
Tatianak San Petersburgoko eskola normalean ikasi zuen matematika eta zientzien espezialitatea. Garai hartan, emakumeei ez zitzaien Errusiako unibertsitateetara joaten uzten; beraz, eskola normalean graduatu ondoren, Tatiana matematika eta fisika ikasten hasi zen San Petersburgoko Emakumeen Unibertsitatean, Orest Jvolsonen zuzendaritzapean. 1902an, Alemaniako Gottingengo Unibertsitatera joan zen, eta han Felix Klein eta David Hilbertekin jarraitu zituen ikasketak.[1]
Gottingengo Unibertsitatean, Paul Ehrenfest ezagutu zuen Tatianak. Ehrenfestek jakin zuenean Tatiana ezin zela matematika-klubeko bilera batera joan, eskolarekin eztabaidatu zuen araua alda zedin. Bien arteko adiskidetasuna garatu zen, 1904an ezkondu ziren eta 1907an San Petersburgora itzuli ziren. Errusiar legepean, ez zen onartzen erlijio ezberdinetako bi pertsonen arteko ezkontza. Afanasieva ortodoxoa zenez eta Ehrenfest judua, biek erabaki zuten ofizialki beren erlijioei uko egitea ezkonduta egoteko.[1]
1912an Herbehereetara joan ziren Leidenera, eta han Ehrenfest aukeratu zuten Hendrik Antoon Lorenz-en lekua hartzeko Leidengo Unibertsitateko irakasle gisa.[2] Bertan bizi izan zen bikotea bere karreran zehar.[1]
Matematikako lana
aldatuAfanasievak bere senarrarekin kolaboratu zuen hurbiletik, Boltzmannen mekanika estatistikoaren berrikuspen klasikoan nabarmenki.[3] Paul eta Tatiana Ehrenfesten Mekanikako hurbilketa estatistikoaren oinarri kontzeptualak jatorriz Alemaniako Zientzia Matematikoen Entziklopediarako argitaratu zen, eta ordutik hona asko itzuli eta berrargitaratu da.
Artikulu asko argitaratu zituen hainbat gaitan, hala nola ausazkotasuna[4] eta entropia, eta geometria irakatsi zien haurrei.[5][6][7]
Sariak eta aintzatespenak
aldatu- Holandako Fisika Kontseiluak Ehrenfest-Afanassjewa tesiaren saria babesten du.
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c d (Ingelesez) «Tatiana Alexeyevna Afanassjewa - Biography» Maths History (Noiz kontsultatua: 2023-02-24).
- ↑ van Delft, Dirk. «Albert Einstein in Leiden». Physics Today 59, 57-62 or. ISBN doi:10.1063/1.2207039..
- ↑ Ehrenfest, Paul. (2012-04-29). Begriffliche Grundlagen der statistischen Auffassung in der Mechanik. (Noiz kontsultatua: 2023-02-24).
- ↑ Ehrenfest-Afanassjewa, T. Die Grundlagen der Thermodynamik (Leiden 1956).
- ↑ Ehrenfest-Afanassjewa, T. On the Use of the Notion "Probability" in Physics. Am. J. Phys. 26: 388 (1958)
- ↑ Tatjana Ehrenfest-Afanassjewa, Exercises in Experimental Geometry. 1931. . (214 KiB).
- ↑ Moor, Ed de. Van Vormleer naar Realistische Meetkunde, Thesis, Utrecht (1999).
Bibliografia
aldatu- Klein, Martin J. (1972). The making of a theoretical physicist. (1. ed., 2. print. edición). Amsterdam: North-Holland Publ. ISBN 978-0720401639.
- Pyenson, Lewis (1995). «Ehrenfest, Tatyana Afanaseva». McMurray, Emily J.; Kosek, Jane Kelly; Valade III, Roger M., eds. Notable twentieth-century scientists. Detroit, MI: Gale Research. ISBN 9780810391819.
Bibliografia gehigarria
aldatu- Vogt, Annette B.. Ehrenfest-Afanas'eva, Tatiana A.. 20, 356-358 or..
Kanpo estekak
aldatu- Tatiana Ehrenfest-Afanaseva, biografia- UCLA
- Mekanikako hurbilketa estatistikoaren oinarri kontzeptualak
Datuak: Q463530
Multimedia: Tatyana Afanasyeva / Q463530
