Informatika

Informatika teknologia arloko zientzia edo teknika da: informazioaren tratamendu automatikoa aztertzen du, gailu elektronikoak eta sistema konputazionalak erabiliz. Hitza informatique frantses hitzetik dator, Philippe Dreyfus ingeniariak 1950eko hamarkadan sortua, information eta automatique hitzak fusionatuz.Gaur egun informatikatzat ezagutzen den horretan, eragina handia dute pertsonok historian zehar garatu ditugun teknika eta makina askok, horiek gure oroimen-, pentsamendu- eta komunikazio-gaitasunak bultzatzeko eta indartzeko baliagarriak izan dira eta. Makina haien artean, ordenagailua azpimarratu behar da.

GNU/Linux sistema eragileko Debian banaketa exekutatzen ari den ordenagailua.

Haren arloan batzen dira konputazio-zientzien oinarriak, programazioa eta softwarea garatzeko metodologiak, baita elektronikako gai batzuk ere. Informatikatzat hartzen da konputuen eta komunikazioen arteko lotura sinergikoa. Hainbat zereginetan erabiltzen da, hala nola dokumentuak idazteko, prozesu eta robot industrialak kontrolatzeko, telekomunikazio eta zaintzarako, jokoak garatzeko eta abarrerako.

Harremanak beste eremu batzuekin

Izen hori izan arren, informatikan oso gutxitan lotzen da koputagailu izeneko makinen azterketarekin. Hain zuzen, Edsger Dijkstra zientzialaria sarritan aipatzen da esaldi honekin: 'Konputazio-zientziak ez daude hain lotuta konputagailuekin, astronomiarekin eta teleskopioekin." ' ' 'Konputagailuen eta sistema konputazionalen diseinua eta garapena konputazio-zientzietatik kanpoko eremutzat hartzen da. Adibidez, hardwarearen azterketa ingeniaritza informatikoaren partetzat hartzen da normalean; sistema konputazional komertzialen azterketa eta haren garapena, berriz, informazioaren teknologiak (IT) edo informazio-sistemak deitzen dira. Hala ere, ideia-komunikazio estua dago konputagailuekin lotutako diziplinen artean. Informatikako ikerketa, normalean, beste diziplina batzuekin ere erlazionatzen da, hala nola adimen artifizialarekin, zientzia kognitiboarekin, fisikarekin (adibidez, konputazio kuantikoan), errealitate areagotuarekin, hizkuntza formalen teoriarekin eta abarrekin.

Askorentzat, informatikak harreman estua du matematikarekin, beste diziplina zientifiko batzuekin baino estuagoa (Denning 2000). Konputazio-zientzia goiztiarrak eragin handia izan zuen Kurt Gödel eta Alan Turingen mailako matematikarien lanak, eta, gaur egun, oraindik ere ideia erabilgarriak trukatzen ari dira bi eremuen artean, hala nola logika matematikoa, kategorien teoria, domeinuen teoria eta aljebra.

Konputazio-zientzien eta softwarearen ingeniaritzaren arteko harremana oso gai eztabaidatua da, "softwarearen ingeniaritza" terminoaren inguruan eta konputazioaren zientziak nola definitzen diren eztabaidatzen baitu. Pertsona batzuek uste dute softwarearen ingeniaritza konputazio-zientzien azpimultzoa izan behar dela. Beste batzuek, berriz, beste zientzia-diziplina batzuen eta ingeniaritzaren arteko harremana kontuan hartuta, uste dute konputazio-zientzien helburu nagusia zenbaketaren propietateak oro har aztertzea izango litzatekeela; softwarearen ingeniaritzaren helburua, berriz, helburu praktikoak lortzeko berariazko konputazioak diseinatzea litzateke, eta, hartara, diziplina desberdinak bihurtuko lirateke. Ikuspuntu horri eusten dio, besteak beste (Parnas 1998). Beste batzuek diote ezingo litzatekeela softwarearen ingeniaritzarik egon.

Historia

Lehenengo ordenagailua 1946an jarri zen abian. Hala eta guztiz ere, informatika gizakiaren mendeetako amets bati dagokio, makina pentsalari bat sortzearen ametsari. Ez dakigu gizakiok noiztik kontatzen dugun, baina gizakiaren hasiera-hasieratik seguru. Eta hala jarraitzen dugu, kontatzen. Gizakiaren oinarrizko ezaugarria dirudi. Kuriosoa hala ere, hitz bera erabiltzen baitugu lehen begi-kolpean oso desberdinak ematen dituzten bi gauzetarako. Hala dio hiztegiak kontatu hitzari buruz:

(lat. computāre)

1. Besteri, ahoz nahiz izkribuz, gertatu edo asmatu den zerbait esan edo aditzera eman. Ipuin lohiak kontatzen.

2. Multzo bateko osagaien kopurua mugatu. Ardiak kontatzen ez daki.

Bai, kontaketak eta kontakizunak hitz berean. Istorioak kontatzen ditugu gizakiok, eta ardiak kontatu ere. Letrak eta zenbakiak zaku berean. Kontatu, gogoratzeko. Eta gogoratzeko hasi ginen idazten. Hasieratik bertatik sortu zen beharra, kontatzen genituen istorioak eta kantuak idazteko, egiten genituen kontuak idazteko.

Aleak eta txanponak kontatzeko beharra

Kontutxoak eta kontaketak batera. Sumer-etik heldu zaizkigu, 4.000 urte baino gehiago igaro eta gero, lehen idazkunak, eta hor daude istorioak —Gilgamesh— eta zenbakiak —ale eta olio-ekoizpenak, eskaintzak tenpluetan—. Eta horrela gaur arte.

Soroban honetan honako zifra hau adierazten da: 00098765432100000000000

Eta bidean, kalkulatzeko "makinak" asmatu genituen. Sinpleak, oso sinpleak hasieran (kontatzeko aleak, harri koxkorrak), baina gero eta sofistikatuagoak ondoren. Eta ikusgarriak, ia sinesgaitzak gaur. Kontaketa-makina zaharren artean, abakoa da segur asko ezagunena, oraindik munduko hainbat lekutan erabiltzen baita. Oso sinpleak dira forman, baina oso erabilgarriak oinarrizko eragiketa aritmetikoak azkar eta doitasunez egiteko.

Logika

Automatismoaren ardura nagusia natura menderatzeak sortzen dituen arazo teknikoak gainditzea zen, baina informatika modernoa ez da printzipio horretatik bakarrik sortu. Logika izan zen beste oinarrietako bat. Eta alor horretan, pentsalariak saiatu dira azalpen matematikoetarako metodoen aplikazio eremua pentsamenduaren beste alor batzuetara hedatzen eta erabateko koherentzia ematen beren zientziaren mugak zehaztu aurretik.

Kriptografian egindako ikerketak, mezuen igorpena eta kodetzea informazioaren teoriara bideratu behar ziren. Logikaren jatorria Aristotelesen garaira (K. a. IV. mendea) eraman behar da, gutxienez. Euklidesek eta Eratostenesek algoritmo klasikoak asmatu zituzten; Al-Khuwarizmi persiarrak kontzeptua berritu zuen eta bere izena eman zion, eta Leonardo Fibonaccik Europan sartu zuen XIII. mendearen hasieran. Leibnizek kalkulu automatikoari egin zion ekarpenaz gainera, beste bi ekarpen handi egin zituen: ezaugarri unibertsalaren ideia eta aljebraren arrazionaltasuna logikara zabaldu zuen proposizioen sintaxia. Zenbakera bitarra Francis Baconi esker ezagutu zen Europan, baina Leibniz izan zen sistema hura kalkulu automatikora egokitu zuen lehena. George Boolek Aristotelesen logikaren formulazio matematikoa egin zuen. Britainiar matematikari talde batek, Bertrand Russell buru zuela, Principia mathematica lana argitaratu zuen 1910ean. Lan hartan matematikak sistema formal batean osatzea proposatzen zen, zeinetan proposizio oro kalkulu logiko baten arabera frogatu ahal izango baitzen.

Makina analitikoa

Bide horretatik egin ziren hurrengo lanak XVII. mendekoak dira, Wilhelm Schickard, Blaise Pascal eta Gottfried von Leibnizen garaikoak. Automatismoa izaki artifizialak programatu zirenean sortu zen, XVIII. mendean. Jacques de Vaucansonek jotzailerik gabeko flauta asmatu zuen, hamabi pieza desberdin jotzen zituen gurpil moduko bati esker. Programazioa hobetu zuten txartel zulatuei esker, Barbarie organoa eta Jacquarden ehungailua sortu ziren. 1623an Tübingenen Wilhem Schickardek kalkulatzeko lehenengo makina sortu zuen, baina sute batek desegin zuen eta ez zen haren berri izan 1958 arte. 1641-1645 urteen bitartean Blaise Pascalek arrakasta handiagoa izan zuen makina bat sortu zuen, batuketak egiten zituena. Leibnizek 1673an biderketak egiteko makina bat asmatu zuen, baina 1694 arte ez zen gauzatu.

1822an Charles Babbagek matematika taulak kalkulatzeko eta inprimatzeko makina bat sortu zuen; tresna horri 1833an makina analitiko bat erantsi zion, eta horrela aritmetika eta logika operazio ugari egin zitezkeen. Babbageren proiektuak bera hil eta gero egin ziren, eta hura izan zen kalkulu automatikoaren bidea zabaldu zuena. Logika modernoa eta elektronika batzeak gaur egungo informatikaren sorrera ekarri zuen, eta horrek iraultza izugarria eragin du gure gizarteen ekonomian eta bizitzan. Informatikak oinarrian bi iturri ditu: automaten zientzia eta logika. Mendebaldeko industria-iraultzaren eta gailu mekanikoen garapenarekin batera, kalkulu-makina sofistikatuagoak sortu ziren. Batetik, 200 urte baino gehiagotan, ia atzo arte, erabili diren kalkulu-tresna analogiko arrakastatsu-enak: kalkulu-erregelak, hau da, taula logaritmikoak erregeleta moduan antolatuta, bata besteekiko desplazatzen baitira eragiketak egiteko. Eta bestetik, konputagailu mekanikoak egiteko lehen proposamenak: Charles Babbage-ren, eta Ada Lovelace-ren, makina diferentzial eta analitikoak, non lehenengoz agertu baitziren konputagailu modernoen ezaugarri behinenak, txartel zulatuak eta guzti.

Makina analitikoaren zati bat, inprimatzeko mekanismo batekin, Charles Babbagek eraikia, Londresko Zientziaren Museoan dagoen bezala.

• 
  Ada Lovelace (1836)
• 
  XIX. mendeko txartel zulatuak.
• 
  Charles Babbage (1860)

Informatika modernoa

Kurt Gödel

1931n Kurt Gödel austriarrak frogatu zuen aritmetika adierazteko gai den sistema formal orok dituela berezko ezaugarriak, baina sistema horren beraren arauekin ezin froga daitekeela ezaugarri horien egiatasuna edo faltsutasuna. Teorema horrek bertan behera uzten zituen matematikak dedukzio sistema koherente batean biltzeko asmoa. Matematikak lantzeko beste bide esperimental batzuk irekitzeko bide berriak behar ziren.

Alan Turing britainiarrak automata eredu bat egin zuen, algoritmo kontzeptua defini zezakeena. Turingek Princetongo (Ameriketako Estatu Batuak) Institute for Advanced Studies institutuaren diru laguntza lortu zuen eta han ezagutu zituen Albert Einstein, John von Neumann eta Alonzo Church. Hala, lehenengo ordenagailua egin baino hamar urte lehenago bildu ziren informatikaren oinarrien egileak. Azkenik, 1945ean John von Neumannek ordenagailuen egitura materiala definitu zuen. Beraz, kalkulu eredu baten gainean osatu da informatika, Turingen makinaren gainean hain zuzen.

1950. urtearen inguruan ohiko irudia zen hau ingeniaritzako bulegoetan.

Alan Turing-en eskutik helduko da, bigarren mundu-gerran, gaurko konputagailuen aitzindari.

1940ko hamarkadan, zenbatzeko gailu berri eta ahaltsuak garatzen ziren bitartean, "konputagailu" edo zenbakailu terminoak makina berriak izendatzeko erabiltzen hasi zen, aurretiko pertsonen zenbatzaile-tratamendu hori pixkana-pixkanaka baztertuta geratu zelarik. Hortik aurrera, konputagailuak kalkulu matematikoak burutzeko baino askoz gehiagorako erabili genezakeela argi geratzen zen heinean, zenbaketa-zientziaren alorra zabaltzen hasi zen zenbaketa edo konputazioa (informatika) orokorrean ikertzeko. Zenbaketa-zientzia, konputagailuz edo ordenagailuz lagundutako zientzia hain zuzen ere, 1960ko hamarkadan jakintzagai akademiko gisa finkatzen hasi zen, zenbaketa-zientziaren lehenengo sailak sortuz eta aitzindariak diren lehenengo lizentziatura-programak argitaratuz.

elektromekaniko sofistikatuena, Bombe, Enigma makinarekin Alemaniako armadak sortzen zituen kode sekretuak haustea lortu zuena.

• 
  Bombe makinaren erreplika (Bletchley Park, 2012)
• 
  Enigma makina
• 
  Bombe Makina (1945)
• 
  Alan Turing (1930)

Baina gaurko konputagailuen aroa gailu elektronikoen garapenarekin hasiko da. Aurrenetako bat ENIAC konputagailua izan zen. Makina gero eta konplexuagoak eta ahaltsuagoak sortzeko lasterketa zorabiagarriaren abiapuntua izan zen. Hortik sortu ziren lehenbiziko makina komertzialak; UNIVAC (1946), gero IBM (1964), XEROX, DIGITAL (1977)… enpresen eskutik plazaratu ziren makinak, eta horrela, eten gabe, gaurko superkonputagailuak sortu ziren arte.

• 
  ENIAC (1946)
• 
  UNIVAC (1951)
• 
  IBM 360 (1964)
• 
  VAX 11-750 (Donostiako Informatika Fakultatea, 1988)

1970eko hamarkadan-edo hasi zen mikroelektronikaren eta zirkuitu integratuen garapenak beste bultzada bat eman zion lasterketa horri. Hor sortu ziren lehenbiziko kalkulagailuak eta, ondoren, ordenagailu pertsonalak eta eramangarriak, dagoeneko denontzat tresna arrunt bilakatu direnak.

• 
  HP-35 kalkulagailua (1972)
• 
  Macintosh (1984)
• 
  Ordenagailu eramangarria (2014)

Eta hortik aurrera, gaur arte, zoroa izan da lasterketa. Konputagailuen eboluzioa analizatzen duen Moore-ren legearen arabera, makina hauen konputazio-ahalmena bikoiztu egiten da, gutxi gora behera, bi urtetan behin. Hazkunde esponentzialeko lege hori bete zen 40 urtetan, baina ematen du azkenetan dagoela. Ondo dakigu ez dagoela ezer mugarik gabe esponentzialki haz daitekeenik; izan ere, gaurko teknologiaren mugetara heldu ginen, oso azkar hurbildu ere.

Euskarazko liburuak

78 liburu argitaratu dira informatikari buruz 1980 eta 2021 bitartean.

LIburuaren izenburua	Egileak	Argitaletxea	Urtea
HTML5 lengoaia eta JavaScript APIak	Juan Antonio Pereira Varela	UEU	2021
IV. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Ingeniaritza eta Arkitektura	Olatz Arbelaitz Gallego, Ainhoa Latatu Nuñez, Miren Josu Omaetxebarria Ibarra, Blanca Urgell Lazaro	UEU	2021
Sareetan zehar dantzan Java erabiliz	Iñaki Goirizelaia Ordorika, Maider Huarte Arrayago	UPV/EHU	2021
Zenbakizko metodoak MATLAB erabiliz. 2. edizioa	Fernando Mijangos Ugarte	UPV/EHU	2021
Ekonometria eta GRETL	Marian Zubia Zubiaurre, Susana Orbe Mandaluniz	UPV/EHU	2020
Oinarrizko programazioa	Iker Azpeitia Lakuntza, Jesus Ibañez Martínez-Conde	UPV/EHU	2020
III. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Ingeniaritza eta Arkitektura	Olatz Arbelaitz Gallego, Urtzi Etxeberria Otaegi, Ainhoa Latatu Nuñez, Miren Josu Omaetxebarria Ibarra	UEU	2019
IKTak eta konpetentzia digitalak hezkuntzan	Mikel Iruskieta Quintian, Montse Maritxalar Anglada, Amaia Arroyo Sagasta, Abel Camacho Romero	UEU eta UPV/EHU	2019
Zenbakizko metodoak MATLAB erabiliz. Problema ebatziak	Eugenio Mijangos Fernandez	UPV/EHU	2019
Multimedia-Internet	Jose Mª Rivadeneyra Sicilia	UPV/EHU	2018
SPSS eta R Commander. Ikerketa ez-esperimentaletako datuen analisia	Arantxa Gorostiaga Manterola, Jone Aliri Lazcano, Nerea Lertxundi Iribar, Nekane Balluerka Lasa, Ana I. Vergara Iraeta	UPV/EHU	2018
II. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Giza Zientziak eta Artea	Iñaki Alegria Loinaz, Ainhoa Latatu Nuñez, Miren Josu Omaetxebarria Ibarra, Patxi Salaberri Zaratiegi	UEU	2017
II. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Ingeniaritza eta Arkitektura	Iñaki Alegria Loinaz, Ainhoa Latatu Nuñez, Miren Josu Omaetxebarria Ibarra, Patxi Salaberri Zaratiegi	UEU	2017
Bilaketa heuristikoak. Teoria eta adibideak R lengoaian	Borja Calvo Molinos, Josu Ceberio Uribe, Usue Mori Carrascal	UPV/EHU	2017
Elektronika eta kontrol-sistemak: Meatzaritza eta Energia Teknologiaren Ingeniaritzako Gradua, 2. maila	Oihane Abarrategi Ranero, Araitz Iturregi Aio	UPV/EHU	2017
Makina elektriko birakariak: simulazioak eta probak	Miren Terese Bedialauneta Landaribar	UPV/EHU	2017
Zenbakizko metodoak MATLAB erabiliz	Eugenio Mijangos Fernandez	UPV/EHU	2017
Programen espezifikazio, egiaztapen eta eratorpen formala	Javier Alvez Gimenez, Xabier Arregi Iparragirre, Jose Gaintzarain Ibarmia, Paqui Lucio Carrasco, Montse Maritxalar Anglada	UEU eta UPV/EHU	2016
PYTHON programazio-lengoaia: oinarriak eta aplikazioak	Iñaki Alegria Loinaz, Olatz Perez de Viñaspre Garralda, Kepa Sarasola Gabiola	UEU eta UPV/EHU	2016
Jarduera matematikoa eredu dinamikoen laguntzaz	Aitzol Lasa Oiarbide	UEU	2015
"Eridenen du zerzaz kontenta": sailkideen omenaldia Henrike Knörr irakasleari (1947-2008)	Mari Jose Ezeizabarrena Segurola, Ricardo Gómez López	UPV/EHU	2015
Ordenagailuen egitura-laborategia eta praktikak	Nekane Azkona Estefania	UPV/EHU	2015
Automatismoak eta kontrola	Haritza Camblong Ruiz, Nora Barroso Moreno, Aitzol Ezeiza Ramos	UEU	2014
Informazioaren komunikazioa eta datu eta bilduma digitalerako sarbidea	Teresa Agirreazaldegi Berriozabal	UPV/EHU	2014
Ordenagailuen egitura	Nekane Azkona Estefania	UPV/EHU	2014
Aljebra: teoria eta ariketak. Mathematica programaren aplikazioa	Elisabete Alberdi Zelaia, Isabel Eguia Ribero, Aitziber Unzueta Intxaurbe	UEU eta UPV/EHU	2013
R Commander eta datuen analisia	Paula Elosua Oliden	UEU eta UPV/EHU	2013
Datu-Base erlazionalen diseinua eta ustiapena	Leire Aldaz Odriozola, Leire Urkola Carrera	UPV/EHU	2013
Enpresaren kudeaketari aplikaturiko informatika. Kalkulu-orria: Ms Excel 2003	Agurtzane Celestino Gutierrez, Olatz Etxegarai Legarreta, Sara Fernandez de Bobadilla Guemez, Angel Aldekoa Arnaiz	UPV/EHU	2012
Estatistika: R praktikak	Maria Merino Maestre	UPV/EHU	2012
Praktiketan SPSSrekin	Elena Agirre Basurko, Jose Mari Eguzkitza Arrizabalaga, Inmaculada Lecubarri Alonso	UPV/EHU	2012
Robot mugikorrak. Oinarriak	Aitzol Astigarraga Pagoaga, Elena Lazkano Ortega	UEU	2011
Dokumentazioa eta ondare bibliografikoaren komunikazioa	Teresa Agirreazaldegi Berriozabal	UPV/EHU	2011
Estatistika: SPSS praktikak	Maria Merino Maestre	UPV/EHU	2011
Programazioaren oinarriak: C-ko eta Java-ko praktikak	Gaizka Abaroa Erkoreka, Cristina Perfecto Del Amo, Nekane Bilbao Maron	UPV/EHU	2011
Dokumentazioa eta Eduki Digitalen Kudeaketa	Teresa Agirreazaldegi Berriozabal	UPV/EHU	2010
Informatikaren oinarriak. C lengoaian ebatzitako problemak	Olatz Ansa Osteriz, Rosa Arruabarrena Santos, Carmen Ocariz Sanz, Montserrat Ferreira Sanchez	UPV/EHU	2010
R Gizarte-zientzietarako. Datuen eta eskalen analisia Rcommander-ekin	Paula Elosua Oliden	UPV/EHU	2010
Pantailen eragina hezkuntzan: Bideojokoen kasua	Jose Inazio Imaz Bengoetxea	UTRIUSQUE VASCONIAE	2010
TAPE Testu-analisirako PERL erremintak	Aitzol Astigarraga Pagoaga, Koldo Gojenola Galletebeitia, Kepa Sarasola Gabiola, Aitor Soroa Etxabe	UEU	2009
TCP/IP sareak (3. argitaraldia)	Jose Mª Rivadeneyra Sicilia	UEU	2009
Estatistika deskribatzailea Excel-en bidez	Marisabel Orueta Coria, Marta Barandiaran Galdos	UPV/EHU	2009
Matlab - Lehenengo urratsak	Leyre Ormaetxea Butron, Florencio Garrido Uriarte	UPV/EHU	2009
Software kaltegarriak	Anartz Ruiz Manzanos	ELHUyar	2008
Linux: sistemaren eta sarearen administrazioa. Debian eta Ubuntu (2. argitalpena)	Iñaki Alegria Loinaz, Roberto Cortiñas Rodriguez	UEU	2008
Softwarearen ingeniaritza (II. Atala: Garapen monolitikotik hiru mailako arkitekturara bezero/zerbitzariak bisitatuz)	Jose Ramon Zubizarreta Aizpuru	UEU	2008
Industria informatikako oinarriak	Patxi Alkorta Egiguren	UPV/EHU	2008
Kontrol digitalaren oinarriak	Julian Florez Esnal, Arantxa Tapia Otaegi, Gerardo Tapia Otaegi	ELHUyar	2007
Ordenagailu bidezko sistemen kontrola	Ekaitz Zulueta Guerrero	ELHUyar	2006
Softwarearen ingeniaritza (I. Atala: Softwarearen garapenaren zenbait arlo)	Jose Ramon Zubizarreta Aizpuru	UEU	2006
Gogora ekartzeen analisirako programa multzoa EVOC2000	Juan Jose Arrospide Eizagirre, Maider Larrañaga Egilegor	UPV/EHU	2006
Hizkuntzalaritza konputazionala	Izaskun Aldezabal Roteta, Jose Mari Arriola Egurrola, Arantza Diaz de Ilarraza Sanchez, Kepa Sarasola Gabiola	UEU	2005
Sistema digitalen diseinu-hastapenak. Oinarrizko kontzeptuak eta adibideak	Olatz Arbelaitz Gallego, Olatz Arregi Uriarte, Agustin Arruabarrena Frutos, Izaskun Etxeberria Uztarroz, Amaia Ibarra Lasa, Txelo Ruiz Vazquez	UEU	2005
TCP/IP sareak	Jose Mª Rivadeneyra Sicilia	RIVADENEYRA arg	2003
Linux. Sistemaren eta sarearen administrazioa	Iñaki Alegria Loinaz	UEU	2003
Morfologia konputazionala: euskararen morfologiaren deskribapena	Iñaki Alegria Loinaz, Miriam Urkia Gonzalez	UEU	2002
Zirkuitu elektriko eta elektronikoen oinarrizko analisia	Olatz Arbelaitz Gallego, Txelo Ruiz Vazquez	UEU	2001
Informatika eta internet hiztegia	UZEI	UZEI arg	2001
Kazetaritza elektroniko multimedia	Javier Diaz Noci, Koldo Meso Ayerdi	UPV/EHU	2000
Mathematica 3.0 bertsioa laborategirako	Josu Larrabeiti Jauregi, Mª Concepcion Presedo Garcia	UPV/EHU	2000
Sistema eragileen diseinua	Verónica Fernandez Ruiz, María José Gil Larrea, Jorge Gonzalez Barturen	UD/DU	1999
Oinarrizko programazioa. Ariketa bilduma	Arantza Diaz de Ilarraza Sanchez, Kepa Sarasola Gabiola	UEU	1999
Kontzeptuen arteko erlazio-izaeraren formalizazioa ontologiak erabiliaz: dentsitate kontzeptuala	Eneko Agirre Bengoa	UPV/EHU	1999
Programazioaren oinarriak	Iñaki Goirizelaia Ordorika	UPV/EHU	1999
Ordenadore bidezko irudigintza	Asier Lasa , Joseba Makazaga Odria	UEU	1998
C programazio-lengoaia	Iñaki Alegria Loinaz, Nestor Garay Vitoria	ELHUyar	1995
Anhitz: itzulpenean laguntzeko hiztegi-sistema eleanitza	Xabier Arregi Iparragirre	UPV/EHU	1995
Euskal morfologiaren tratamendu automatikorako tresnak	Iñaki Alegria Loinaz	UPV/EHU	1995
Sistema eragileen deskribapen funtzionala	Julio Abascal Gonzalez, Iñaki Alegria Loinaz, Alberto Lafuente Rojo, Elena Lazkano Ortega, Clemente Rodriguez Lafuente	UPV/EHU	1995
Mamur: Mugapenen Betetzean oinarritutako tresna modular multimaila	Juan Manuel Pikatza Atxa	UD/DU	1993
Programen egiaztapena eta eratorpena	Xabier Arregi Iparragirre, Arantza Diaz de Ilarraza Sanchez, Paqui Lucio Carrasco	UEU	1993
Hiztsua: hiztegi-sistema urgazle adimendunaren eraikuntza eta sorkuntza/ SIAD: Conception et construction d´un système intelligent d´aide dictionnriale	Xabier Artola Zubillaga	UPV/EHU	1993
Informatika hiztegia	Iñaki Alegria Loinaz, Xabier Arregi Iparragirre, Olatz Arregi Uriarte, Agustin Arruabarrena Frutos, Xabier Artola Zubillaga, Lore Azkarate Villar, Pili Lizaso Murua, Miel Loinaz Beristain, Montse Maritxalar Anglada, Txelo Ruiz Vazquez, Kepa Sarasola Gabiola, Elena Zubelzu	UZEI	1993
LISP programazio-lengoaia	Juan Ramon Bastarrika Larrauri, Kepa Sarasola Gabiola	UEU	1991
Konputagailuaren oinarrizko egitura	Iñaki Alegria Loinaz	UEU	1985
Programatzeko algoritmoak. Ariketa bilduma	Kepa Sarasola Gabiola	UEU	1984
Konmutazioa: sistema digitalak	Mikel Alkorta Andonegi, Mikel Iriondo Bengoa, Kepa Sarasola Gabiola	UEU	1980

Ikus, gainera

• Adimen artifiziala
• Zibersegurtasuna
• Ordenagailua
• Hizkuntza informatikoa
• Sistema eragilea
• Konputazioaren zientziak
• Internet
• Booleren aljebra
• Biltegiratze-formatuak
• Donostiako Informatika Fakultatea

Kanpo estekak

• Datuak: Q179310
• Multimedia: Computing / Q179310