Dakar
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Iste articlo ye sobre una ciudat capital de Senegal. Ta atros usos se veiga Dakar (desambigación).
Dakar ye una ciudat senegalesa, capital d'o Senegal, d'a rechión de Dakar y d'o departamento de Dakar. Ye situata en a peninsula de Cabo Verde, en l'occident d'Africa, a lo canto de l'oceano Atlantico. Estió la capital d'a colonia francesa de l'Africa Occidental Francesa.
| Dakar Dakar | |||
| Localidat de Senegal | |||
| |||
 Anvista de Dakar. | |||
| Estau • Rechión • Departaments |
 SenegalDakar Dakar | ||
| Superficie | 82,5 km² | ||
| Población • Total |
1146053 hab. (2013) | ||
| Altaria • Meyana |
0-104 m. | ||
| Coordenadas | |||
| Web oficial | |||
Tien una población de 1.075.582 habitants, alto u baixo, en 2007, en una superficie de 82,5 km², con una densidat de población de 12.233 habs/km²; y ye un important puerto comercial en a rota de l'Atlantico. Fa parte d'a Organización d'as Ciudaz d'o Patrimonio d'a Humanidat.
Toponimia
editarA primera aparición d'o nombre de Dakar estió en 1750, en un mapa d'o botanico francés Michel Adanson, que estudiaba a peninsula de Cabo Verde.[1] Ye a versión afrancesata d'a palabra ndakarou, o nombre local de l'aldeya, d'etimolochía dubdosa, puet estar d'o wólof deuk raw («quien se bi instale será en paz»),[2] u l'asociación d'as palabras dekk (país) y raw (fuyir).[3] Seguntes esta mesma fuent, puet estar tamién a palabra wólof dakhar, o nombre d'o tamarindí, arbol que bi heba en a costa en o sieglo XVI.
Tamién apareixe en bels documentos como d'Accard,[4] d'o posible nombre d'un comerciant francés de finals d'o sieglo XVII.
Historia
editarA historia d'a ciudat ye recient, y os suyos edificios mas antigos son d'a decada de 1860.
Os suyos orichens
editar
Dende lo Paleolitico bi habió presencia humana esporadica en a rechión, y dende lo Neolitico esta presencia estió permanent, seguntes os troballos arqueolochicos.
Os primers habitants conoixitos d'a redolada estioron os mandingas, que habitaban a rechión cuan i plegó lo navegant portugués Dinis Dias en 1444, rechión que Dinis clamó Cabo Verde por a suya abundant bechetación. A fins d'o sieglo XV, chents d'etnia lebu (parte d'os wólof), que heban fuyito d'o reino de Takrur, situato a o norte d'o río Senegal, s'establioron en a rechión. En o sieglo XVII, a localidat teneba nomás que bella trentena de cabanas.[5] En esta epoca, yera a isla de Gorée (clamata Palma por Dinis) o lugar d'interés d'os europeus, por lo que estió presa y represa por os neerlandeses, portugueses, franceses y angleses muitas vegadas. D'o nombre en neerlandés d'a isla, Goed Reed (buena rada) deriva lo nombre actual d'a isla.[6]
Os franceses ocuporon a ciudat en 1677, plegatos d'a amanata ciudat de San Loís, fundata en 1659.[6]
En 1843, Dakar teneba, seguntes Paul Boutet,[7] «plusieurs centaines de cases, toutes construites dans le même genre […], toutes en roseaux, de forme cylindrique et recouvertes à peu près comme les ruches d’abeilles de nos pays» (nomás un ciento de casas de canyas, en forma celindrica, pareixitas d'as arnas d'o nuestro país).
Colonización francesa
editar
A isla de Gorée s'enriquió con o comercio d'o cacauet. Os notables mulatos d'a isla, a clase social dominant en chunto con as signare, preferioron instalar-se en o continent, frent d'a isla, ixo ye, en Dakar. Finalment, a signare Anna Colas Pépin y lo suyo esposo François de Saint Jean (alcalde de Gorée) solicitoron o 3 de chinero de 1846 y lo 25 de chinero de 1848 a fundación oficial d'a ciudat de Dakar, ya sin de temor d'os ataques d'o reino de Cayor gracias a l'Exercito francés. En o mesmo documento demandaban aduyas ta la erradicación d'a esclavitut y ta os suyos esclavos, por o que parte d'os primers habitants de Dakar estioron esclavos.
Finalment, o cheneral francés Louis Faidherbe estió o fundador d'a ciudat, en 1857.[8] O motivo real yera que, dimpués d'a prohibición d'a esclavitut, economicament yera mas interesant o puerto de Dakar que o puerto chicot d'a isla de Gorée. A primera construción de Dakar estió una fortificación construita por l'Exercito francés en a costa; sindembargo, Dakar yera un laberinto de catellas y calles sin garra surtita en as dunas d'a costa.[9] Asinas, o verdadero fundador de Dakar estió altro militar francés, o coronel d'Inchenieros Émile Pinet-Laprade: en chunio de 1858 se realizó un mapa catastral d'a ciudat, en 1859 s'inició a construción d'o faro des Mamelles y as obras d'o puerto inicioron en 1860. En chunio de 1862 Pinet-Laprade proposó un nuevo mapa catastral.
Pinet-Laprade morió en 1869 por una epidemia de colera, y en 1875 a ciudat de Dakar sostituyó a Gorée como capital d'o districto, encara que os habitants de Gorée teneban reticencias a residir en Dakar, anque yeran os propietarios d'a mayor parte d'os terrens aptos ta construir. Muitos d'os habitants de Gorée preferiban a amanata ciudat de Rufisque, dica la decadencia d'o puerto d'esta ciudat y a construción d'un nuevo puerto en Dakar.
Con a construción d'una linia de ferrocarril y d'una estación, Dakar rivaliza tamién con San Loís, ta lograr estar a primera ciudat d'o país. Asinas, en 1902 Dakar se converte en a capital d'a colonia francesa d'Africa Occidental Francesa (AOF), y o primer Gubernador Cheneral de l'AOF, Ernest Roume, inició un programa de milloras urbanisticas.
Asinas, de 18.500 habitants en 1904 se pasó a 25.000 en 1909, construindo-ie y millorand-ie numerosos edificios publicos. En 1921 Dakar teneba 32.440 habitants, mientres que a isla de Gorée teneba 700, por lo que estió incorporata a Dakar.
Segunda Guerra Mundial
editarMientres a Segunda Guerra Mundial, o 25 de setiembre de 1940 os Aliaus, con refirme d'a Francia Libre d'o cheneral Charles de Gaulle, miroron de desembarcar en Senegal, ta conquerir l'Africa Occidental Francesa d'a Francia de Vichèi, aliata d'o Tercer Reich. Esta operación militar, que fracasó, ye clamata la batalla de Dakar.
Esporte
editarA ciudat de Dakar ye conoixita mundialment por estar l'arribada d'o Rally París-Dakar dica l'anyo 2008.[10]
Esportistas naixitos de Dakar
editar- Patrick Vieira, futbolista profesional.
- Sitapha Savané, chugador de baloncesto de l'ACB.
Personalidaz naixitas de Dakar
editar- Ségolène Royal, politica francesa.
Localidaz achirmanatas
editar
Notas y referencias
editar- ↑ Se veiga a figura 5 p. 98, "28e carte des côtes maritimes du Sénégal depuis le cap verd jusque à l’île Goré" en «Cartes inédites d'Adanson sur le Sénégal» [1]
- ↑ «De l'origine de Sandaga, de l'île de Gorée et de Ouakam», Achencia de prensa senegalsa, 4 d'octubre de 2007, consultable en Seneweb [2]
- ↑ «D'où vient le nom de Dakar?», articlo de Dominique Mataillet en Jeune Afrique.com, 24 de chulio de 2005 [3]
- ↑ En o Tractau d'o 9 d'abril de 1764 sinyau con o damel de Cayor: «Je soussigné, Gouverneur pour le roi Damel de Rufisque, Binn et D'accard, et chargé de traiter toute affaire avec les Blancs au nom du roi Damel...», citato por Claude Faure en Histoire de la presqu'île du Cap Vert et des origines de Dakar, París, E. Larose, 1914, p. 5.
- ↑ René Vanlande, Dakar!, Paris, J. Peyronnet et Cie, 1941 ( ?), 214 p. (pachina 18)
- ↑ 6,0 6,1 Historia de Senegal
- ↑ Correspondencia de Paul Boutet, secretario d'o capitán de barco Armand Joseph Bruat, citato por Vanlande, Dakar!, op. cit., p. 19
- ↑ Los gritos de la isla de Gorée, en o diario El País, 25 d'agosto de 2007.
- ↑ Documento citato por Jacques Charpy, La Fondation de Dakar (1845-1857-1869), París, Larose, 1958, pachina 337.
- ↑ (es) http://www.dakar.com/dakar/2015/us/history.html Historia d'o Rally París-Dakar.
