Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande
Die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande (Nederlands: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) was die republiek wat ontstaan tydens die Nederlandse rewolusie teen Spanje in 1588 tydens die Tagtigjarige Oorlog op die grondgebied van wat nou ongeveer Nederland is. Die republiek het uit die provinsies Holland, Zeeland, Groningen, Utrecht, Friesland, Gelderland en Overijssel bestaan. Drenthe, en vanaf 1648 (Vrede van Münster) sowel as dele van Limburg, Zeeuws-Vlaandere en Brabant het ook aan die Republiek behoort, maar het nie die status van selfstandige provinsie gehad nie. Drenthe het in teenstelling met Zeeuws-Vlaandere, Brabant en Limburg wel oor 'n eie vergadering beskik; die ander drie gebiede is deur die State-Generaal in Den Haag bestuur.[1]
| |||||
| |||||
| Leuse: Concordia res parvae crescunt | |||||
| Volkslied: Wilhelmus van Nassouwe (Nederlands vir: "Wilhelm van Nassau") | |||||
 | |||||
| Hoofstad | geen de facto: Den Haag | ||||
| Taal/Tale | Nederlands | ||||
| Godsdiens | Gereformeerde Kerk (staatsgodsdiens) Rooms-Katolieke Kerk (amptelik verbode) | ||||
| Regering | Republiek | ||||
| Amptelik: Geen de facto: Stadhouer |
|||||
| - 1581–1584 | Willem I | ||||
| - 1647–1650 | Willem II | ||||
| - 1672–1702 | Willem III | ||||
| - 1747–1751 | Willem IV | ||||
| - 1751–1795 | Willem V | ||||
| Wetgewer | State-Generaal van Nederland | ||||
| Historiese tydperk | Franse Rewolusie | ||||
| - Unie van Utrecht | 23 Januarie 1579 | ||||
| - Plakkaat van Verlatinghe | 26 Julie 1581 | ||||
| - Vrede van Münster | 24 Oktober 1648 | ||||
| - Frans-Nederlandse Oorlog | 1672–1678 | ||||
| - Anglo-Nederlandse Oorlog | 1780–1784 | ||||
| - Verdrag van Parys | 20 Mei 1784 | ||||
| - Bataafse Rewolusie | 19 Januarie 1795 | ||||
| Geldeenheid | Gulden | ||||
| Staatskundige geskiedenis van die Nederlande | ||
| Noordelike Nederlande | Suidelike Nederlande | Heilige Romeinse Ryk & Duitse Bond |
| Goue van Oos-Francië | Goue van Wes-Francië | Goue van Oos-Francië |
|
Luik | ||
1384  Boergondiese Nederlande | ||
1482  Habsburgse Nederlande | ||
| 1543 Sewentien Provinsies (vanaf 1566 in opstand) | ||
1588  Republiek die Sewe Verenigde Nederlande |
1585 Spaanse Nederlande | |
1713  Oostenrykse Nederlande | ||
| 1795 Bataafse Republiek |
1794  Eerste Franse Republiek | |
1806  Koninkryk Holland | ||
| 1810 |
1804
| |
| Eerste Franse Keiserryk | ||
| 1813 Vorstendom die Nederlande |
1814 Generaal- Goewernement | |
| 1815 Verenigde Koninkryk die Nederlande |
1815  Groothertogdom Luxemburg | |
1830 Koninkryk die Nederlande |
1830  Koninkryk België |
1848 & 1867 Groothertogdom Luxemburg |
In 1795 het die inval deur die Franse Revolusionêre Leër 'n einde gebring aan die ou Republiek en is die Bataafse Republiek in die plek daarvan in die lewe geroep.[1]
Geskiedenis
wysigVoor 1581 het die Lae Lande uit 'n aantal hertogdomme, graafskappe en bisdomme bestaan wat nie almal deel was van die Heilige Romeinse Ryk nie. Die Lae Lande is vandag verdeel tussen Nederland, België, Luxemburg en dele van Frankryk en Duitsland. Die Lae Lande het rofweg ooreengekom met die Sewentien Provinsies gedek deur die Pragmatiese Sanksie van 1549 van Heilige Romeinse Keiser Karel V.
Die sewentien state het deur huwelik, oorlog of verkoopstransaksies almal in die hande van die Habsburg keiser Karel V en sy seun, koning Philip II van Spanje beland. In 1568 het die Nederlande onder leiding van Willem I van Oranje in opstand gekom teen Philip II as gevolg van sy pogings om die gedevoleerde en middeleeuse regeringsstelsels van die provinsies te moderniseer en sentraliseer, hoë belasting, en vervolging van protestante deur die Katolieke Kerk. Dit was die begin van die Tagtigjarige Oorlog.
As gevolg van onderlinge verdeeldheid verdeel die Nederlande in dele wat die opstand steun en dele wat die Spaanse koning (Philipp II) steun. In 1579 teken enkele noordelike dele die Unie van Utrecht, waarin hulle ooreenkom om gesamentlik in opstand te kom teen Spaanse oorheersing. Die Unie van Utrecht word op 26 Julie 1581 (volgens sommige bronne 22 Julie 1581) gevolg deur die Acte van Verlatinghe, waarin die noorde formeel onafhanklikheid verklaar.
Aanvanklik soek die Nederlande buitelandse leiers (Nederlands: landvoogden) om die bestuur op hulle te neem. Die inmenging van die Franse hertog van Anjou en enkele jare later die Engelse graaf van Leicester was egter nie suksesvol nie. Die Republiek besluit om selfstandig te word en hulself te bestuur.
By die Vrede van Münster word die nuwe Republiek amptelik erken as selfstandige nasie. Die Republiek gaan inmiddels 'n Goue Eeu deur en was 'n internasionale supermag op militêre, ekonomiese, kuns, wetenskap en politieke gebied. Die republiek verkry 'n indrukwekkende koloniale ryk.
Die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande verloor, vanaf die tweede helfte van die 17de eeu, geleidelik sy vooraanstaande posisie en speel 'n steeds kleiner rol in die internasionale wêreld. Verskillende duur oorloë en 'n swak ekonomiese beleid dra by tot hierdie posisie. In 1795 val Franse troepe die Republiek binne en stig die Bataafse Republiek. Hiermee kom 'n einde aan die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande. Na die Franse oorheersing word Nederland tot 1830 saam met België 'n monargie.
Sewe?
wysig
Die Republiek omvat 8 lande en 3 'Generaliteitslande':
- Holland
- Gelre
- Stad en Lande (= Groningen)
- Friesland
- Zeeland
- Overijssel
- Utrecht
- Drenthe
- Staats-Brabant
- Staats-Vlaanderen
- Staats-Limburg
Daar word na die '7 Nederlande' verwys, omdat Drenthe te arm geag word en nie mee kon doen nie. Drenthe was tog nie 'n 'Generaliteitsland' nie en kon sy bestuur self hanteer.
Politiek
wysigDie Republiek bestaan uit sewe provinsies of gebiede, wat elk 'n groot mate van vryheid gehad het. Elke provinsie is bestuur deur 'n stadhouer en die Provinciale Staten. In teorie benoem en beheer die Provinciale Staten die stadhouer, in praktyk word die rol van stadhouer gereeld vervul deur lede van die Oranje-familie. Gedurende die bestaan van die Republiek was daar 'n deurlopende stryd tussen die Oranje-gesindes en die Regenten-gesindes.
Elke provinsie het verteenwoordiging in die State-Generaal gehad. Die State Generaal was gesetel in Den Haag en het hulle met landsake gebesig. Ook die bestuur van Drenthe, Brabant en Limburg was 'n taak van die State Generaal.
Gaandeweg ontwikkel die Republiek van 'n konfederasie na 'n federasie, om na die Franse Rewolusie oor te gaan na 'n eenheidstaat en 'n monargie, saam met die Suidelike Nederlande en die prinsbisdom Luik. Na die afskeiding van België ontstaan die moderne Nederland.
Die leuse van die Republiek was: Eendracht maakt macht ('n slagspreuk wat later deur België oorgeneem is en ook in Suid-Afrika gebruik is).
Gebruiklike name vir die Republiek van die Verenigde Nederlande:
- Republiek van die Verenigde Nederlande
- Republiek van die Verenigde Provinsies
- Republiek van die Sewe Provinsies
- Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande
- Republiek van die Sewe Verenigde Provinsies
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 Rijksmuseum, Batavian Republic (1795–1806)[dooie skakel], besoek op 7 Julie 2007
Eksterne skakels
wysig- History of Holland deur George Edmundson